Page 41 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Moğol istilası önüne çok sayıda Türkmeni kattı ve Anadolu’ya doğru sürdü. 1261’den öncesi
için elimizde Türkmen yoğunluğu ile ilgili ayrıntılı bilgi bulunmaktadır. İbn Sa’id’e göre Denizli,
Honas [Honaz, Denizli] ve Dalaman çayı havalisinde 200.000 hane (beyt, çadır), Sultan Öyüğü’nden
(Eskişehir) Kütahya’ya kadar uzanan dağlarda 300.000 ve Kastamonu bölgesinde 100.000 çadır halk
yığılmıştı. Bu rakam 5 milyon insana tekabül etmektedir. Gerçekte “Moğol istilası onların felaketi
değil saadetine hizmet ediyor. Paphlagonia (Kastamonu. Bolu) ve Pamphylia (Göller) bölgesinden
akan Türkmenler Roma topraklarını yağmalıyorlardı” (Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, 1971,
s. 507-508) (Yakupoğlu, 2001, s. 552).

ÇOBAN-OĞULLARI (1227-1309)

Oğuzların Bozok kolundan Kayı boyundan85 olan Çoban muhtemelen 1211’den itibaren Selçuk-
luların hizmetinde Kastamonu’da yönetici olan bir komutandır. 1225 yılında Alaeddin Keykubat’ın
emriyle Kırım’a sefer düzenledi. Onun soyundan gelenler, Kastamonu’da Selçuklulardan sonra, İl-
hanlı hakimiyeti altında dağınık ve sınırlı otoriteden yararlanmış görünüyorlar. (Cahen, 2000, s. 338),
“Kuzeydeki Türkmenlerin önemli bir bölümü Kastamonu Beyliğini oluşturmuştu. Bu yöre yöneticil-
erinin 13. Yüzyıl boyunca ne kadar özerklikleri olduğu ve bölgedeki Türkmenlerin ne kadarını yönet-
tiklerini bilmiyoruz”, der. Kösedağ Savaşı sonrası Anadolu’nun hâkimi olan Moğollara tam olarak itaat
ettikleri ve Aksarayi Selçuknamesinde Kastamonu eyaletinin gelirlerinin Vezir Tuğrayi’ye bağlandığı-
na dair kayıt vardır (Yücel, 1988, s. 41). Buna karşın Osman Turan, “Kastamonu havalisinde büyük
bir Türkmen nüfusuna dayanan Çoban-oğulları diğer Türkmen beyleri gibi Moğol idaresi altında ez-
ilen Anadolu’da bir kurtuluş çaresi arıyorlardı. İlk defa merkezi idareye karşı bir istiklal hareketine
girişiyordu”, demektedir.86 Kastamonu havalisi Türkmenleri de yukarıda değindiğimiz gibi Cimri
(II. İzzettin Keykavus oğlu) Alaeddin Siyavuş etrafında toplanmışlardı. Aynı şekilde İlhanlı Geyhatu
Hanın (hüküm: 1291-1295) bir süre Anadolu’dan ayrılması nedeniyle hareketlenen Karaman, Eşref ve
Germiyan oğulları gibi Kastamonu havalisi Türkmenleri de II. İzzeddin Keykavus’un oğullar şehzade
Rükneddin Kılıç Arslan ve kardeşleri Rükneddin Geyumers ve Feramurz’un saltanat davası etrafın-
da toplandılar ve Sultan II. Gıyaseddin Mesud’a (hüküm: 1282-1284, 1284-1293, 1294-1301) karşı
istiklal mücadelesine başladılar; Ulu-borlu kalesine sahip olup, Kastamonu beyleri ile ilişki kurdular
(1292). Onlarla birlikte Moğollara karşı savaşan dönemin beyi Çobanoğlu Yavlak Arslan çatışmada
öldü. Ardından Yavlak Arslan’ın iktası olan Kastamonu ve havalisi İlhan Geyhatu tarafından Şemsed-
din Yaman Çandar’a verildi (Uzunçarşılı, 2011, s. 121).

1284-1293, 1294-1301) karşı istiklal mücadelesine başladılar; Ulu-borlu kalesine sahip olup,
Kastamonu beyleri ile ilişki kurdular (1292). Onlarla birlikte Moğollara karşı savaşan dönemin beyi
Çobanoğlu Yavlak Arslan çatışmada öldü. Ardından Yavlak Arslan’ın iktası olan Kastamonu ve ha-
valisi İlhan Geyhatu tarafından Şemseddin Yaman Çandar’a verildi (Uzunçarşılı, 2011, s. 121).

Bu tarihte Çandar-oğlu Kastamonu’nun üç yüz altmış altı sipahiden birisi idi, gördü ki Rum
Selçukilerden hali oldu ve uçlarda her tarafta beyler başlı başına bey olup yılda Tatara bir sehl nesne
gönderirler ve yerli yerine hüküm ederler ol dahi Eflagun [Eflani] tarafından ki timarı anda idi. Türkler
devşirüb çeri edinüb Kastamonu’ya çıktı ve bir gice alegafle Kastamonu subaşısı Yavlak Arslan oğlu

41