Page 36 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Bu arada Moğolların yönetsel yapılanmalarının sonucunda beklenmedik bir zamanda Baycu Noyan
Anadolu’yu istila etmeye başladı (1256) (Spuler, 2011, s. 59). 76 Moğollar Anadolu’da kalıcı olarak
asker bulundurmayı planlamaktaydılar. Baycu, Sultandan kışlak ve yaylak tahsis edilmesini, talep edi-
yordu. Selçuklulara büyük yük getirecek olan bu harekata engel olmak için Aksaray’ın güneyinde
Alaeddin Kervansarayı civarında yapılan savaş Selçukluların yenilmesiyle sonuçlandı (15 Ekim 1256).
Baycu, sonra Konya üzerine yürümüş fakat kent işgal edilmemiştir. Konyalılar, şehrin kapılarını kapa-
tıp 4 katır yükü altın karşılığı şehri Moğollardan geri almışlardır. Ama surları Baycu’nun emriyle artık
tahtın tek sahibi olan Rükneddin Kılıç Arslan tarafından bizzat yıktırılacaktır77 (Cahen, 2000, s. 241-
242) (Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, 1971, s. 478-485).

Artık Türkmenlerin dünyasının her yerinde kaynaşma vardır. Bunun nedeni yalnızca Selçukluların
zayıflaması değil aynı zamanda Moğolların kışkırttığı baskı ve zulüm yanında Türkmenler arasındaki
anlaşmazlıklardır (Cahen, 2000, s. 251). Sahnede bu kez Moğollarla birlikte, Pervane Muinüddin Sü-
leyman (öl.: 1277) vardır. Rükneddin Kılıç Arslan, Pervane’nin verdiği bir ziyafete zorla götürülmüş,
bol miktarda içki içirilmiş ve sonra da boğulmuştu (1265)78 . Pervane, onun yerine çok küçük yaşta
tahta çıkarılan III.

Gıyasettin Keyhüsrev’in hem naibi hem vasisi olacaktır. Kendisi, Rükneddin Kılıç Arslan’ın üvey
annesi Gürcü Hatunla evlenirken, kızını da yeni sultanla evlendirdi. “Selçuklu devlet adamları arasın-
da Muineddin Pervane çok dikkate şayan bir şahsiyet olup on beş yıllık bir devre kendi damgasını
vurmuştur”. Her şeye karşın “Pervane zamanında Türkiye umumi refah ve mamuriyetini muhafaza
ediyor; memleketin bir asırdan beri kazandığı medeniyet hamlesi ve milletler-arası ticaret şartları fa-
zla sarsıntıya uğramıyordu”, (Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, 1971, s. 522-525) Moğollara
karşı Memlukler dengesi üzerinden kurduğu oyunlar Memluk Sultanı Baybars’ın Anadolu’ya gel-
erek Elbistan önlerinde Moğollarla savaşmasıyla sonuçlandı. Baybars’ın bizzat katıldığı bu savaş-
ta Moğollar ağır yenilgiye uğradılar (16 Nisan 1277). Savaşın galibi ardından Kayseri’ye geldi ve
Anadolu’da bir şehzadenin tahta oturması sırasında yapılan törenle Selçuklu tahtına oturdu ve adına
para basıldı. Baybars Anadolu’da kalıcı değildi ve arkasında daha da sorunlu bir Anadolu bırakarak
ülkesine döndü. Türkmenler ayaklandılar ve Konya’yı ele geçirdiler. Türkmenler tarihte daha sonra
“Cimri” olarak tanınacak birinin peşine düştüler. Cimri (Alaeddin Siyavuş), kendisini Sultan II. İz-
zettin Keykavus’un oğlu olarak tanıtıyordu. Cimri tahta oturtulup sultan ilan edildi. Sultan Rükneddin
Kılıç Arslan’ın kızıyla evlendirildi. Sonuçta Anadolu’da Türkmenler birbirlerine girdiler. Moğollar
bir kez daha Anadolu’ya dehşet saldılar. Pervane’nin bir ara Moğolların Müslümanları katletmelerine
engel olmaya çalıştığını görmekteyiz. Ancak, Moğollar, Pervaneyi onunla birlikte çok sayıda Selçuklu
ileri geleni ile birlikte idam ettiler (1277). “Pervane’nin ölümü, bir dönemin bitişinin simgesi olarak
düşünülebilir…”. (Turan, Selçuklular Zamanında Türkiye, 1971, s. 505-557), (Cahen, 2000, s. 269).

İzleyen dönemde artık Anadolu’da Moğollar, Selçuklular ve Türkmenler savaş halindedir (1277-1279).
Elbistan yenilgisinin öcünü almak isteyen Moğol birlikleri Tokat ve Kögonya’dan (Şebinkarahisar) işe
başladılar. 6.000 kişi savaş kayıplarına karşılık köle olarak verildi. Sonra Konya üzerine yürüdüler.
Moğollar Kayseri’ye çekilince Türkmenler Konya’ya saldırdı. Selçuklular Moğolların izniyle Sakarya
Irmağını geçtiler ve Pınarbaşı’nda Cimri’nin birliklerine ulaştılar ve iki ordu savaştı. Savaşta (30
Mayıs 1279) Türkmenler yenildi. Cimri katledildi. Artık iç atamalar bile Moğollar tarafından yapılıyor;

36