Page 91 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Bu görüşmeyi çalıştığı gazede yayınlayan Ruşen Eşref Bey Atatürk’ün odasını hoş sözcüklerle
betimlerken, onun kitap okuma merakına da vurgu yaptı. O, Mustafa Kemal’i ziyarete gittiğinde Bal-
zak’ın, Maupassant’ın, Boule de Suif'’in ve Lavedan’ın yapıtlarının masasının üstünde durduğundan
söz etti. Arkadaşı Ömer Lütfi Bey’in eşine mektuplar yazarak bazı kitapları bulup kendisine gönder-
mesini rica ediyordu. İstediği kitaplar geldiğinde, bunları ne büyük bir sevinçle karşıladığı kendi kale-
minden dökülen satırlara yansıyordu... Dönemin en popüler şairlerinden Tevfik Fikret hayranıydı…
Abdullah Cevdet’in düşüncelerini yakından izliyor, Filibeli Ahmet Hilmi’nin “Allahı İnkar Mümkün
müdür?” adlı yarı felsefi nitelikli kitabını zevkle okuyordu… Namık Kemal’in özgürlük, Mehmet Emin
Yurdakul’un, Mithat Cemal Kuntay’ın ulusal nitelikli yazılarını okumaktan büyük zevk duyuyordu.
Okuduğu yapıtlar arasında Georges Fonserrive’nin Mebadi-i Felsefeden Birinci Kitap: İlmünnefs de
vardı13 . Yine Alphonse Daudet’in Sopho, Moeurs Parisienne adlı yapıtlarını da okumuştu14. Okumaya
cephede de devam ediyordu. 16 Kolordu Komutanı iken Doğu Cephesinde bir yandan “Hatıra Deft-
eri”ni yazrı, bir yandan da bu deftere İstanbul’dan istediği kitaplar geldiğinde duyduğu sevinci satır-
larına döktü 15…

Fırsat bulduğu anlarda kendini okumaya, araştırmaya ve öğrenmeye veren Mustafa Kemal,
yazma konusunda da boş durmadı. Birinci Dünya Savaşı içinde bu hatıra defteri yanı sıra başka yapıt-
lar da yazdı. Bunlardan ikisi Arıburnu Muharebeleri Raporu ve Anafartalar Maharebatına Ait Tarihçe
adlarını taşıyordu. Bu iki yapıtında o Çanakkale’nin bu iki önemli ve yaşamsal cephesini bize usta bir
kalemle resmetti. O’nun anlattığı satırlarda Çanakkale Savaşı tarihe kaydedilirken; aynı zamanda ne
büyük bir edebi kişiliği olduğunu ortaya koydu. Gözlemlerine resmi raporları da ekledi; böylece belge-
sel yapıtlar ortaya koymuş oldu. Bu iki yapıtında Çanakkale Cehpesi sonraki kuşakların gözlerinde
sanki yeniden canlanıyor; günü gününe tutulan notlarla bezenen bu iki yapıtı, Çanakkale’yi Mustafa
Kemal’in gözlerinden anlatıyordu. Çanakkale cephesinde gerçekleşen muharebeler, onun kaleminden
canlı biçimde dirildi, dile geldi. “Tarih ne güzel aynadır!” diyen Mustafa Kemal, Conkbayırı Harekat-
ını anlatırken; “Çanakkaleyi kurtaran ruh bu ruhtur!” diyen satırlarda, Türk ruhunun yeniden nasıl
dirildiğine de vurgu yapıyordu16. Bu iki yapıtında da, savaşın gün gün ayrıntılarını anlattı.. Bölgesinde
oluşan muharebelerin tarihini tuttu. Anlattığı konu ve olayları, belgelere dayandırıyordu17 .

Türk bu büyük savaşla öldürülmek istenmişti; ama o ölmemiş, dirilmişti…

2.3 Ulusal Savaşın İki Önemli Gazetesi

Bırakışma Döneminde Mustafa Kemal Paşa, pek çok arayışa yöneldi. Bir ara, sonradan Damat
Ferit Paşa tarafından toplatılıp imha ettirilecek olan Zabit ve Kumandan İle Hasbihal adlı yapıtını
yayınladı. O günlerde Türkler, tarihlerinin en karanlık günlerini yaşıyorlardı.

13 Adı geçen kitap: (çev. Ahmet Naim), İstanbul, 1331 (1915); akt. Turan, a.g.e., s.7.
14 Turan, a.g.e., s.7
15 Atatürk’ün tuttuğu bu notlar Şükrü Tezer tarafından yayınlanmıştır: Bkz. Atatürk’ün Hatıra Defteri, TTK yay., Ankara,
1972.
16 Bu iki yapıt da Uluğ İğdemir tarafından yayınlanmıştır. Bkz. Kemal Atatürk, Arıburnu Muharebeleri Raporu, (Yay.
Uluğ İğdemir), TTK yay., Ankara, 1990; aynı yazar, Anafartalar Muharebatına Ait Tarihçe, (Yay. Uluğ İğdemir), TTK yay.,
Ankara, 1990.
17 İsmet Görgülü, “Atatürk’ün ‘Arıburnu Muharebeleri Raporu’ ve ‘Anafartalar Muhaberatına Ait Tarihçe’ Adlı Eserlerinde
Yer Almayan Emir ve Raporlarından Bir Demet”, Atatürk Araştırma Merkezi Dergisi, VII/ 19 (Kasım 1990).

90