Page 48 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Bu ve buna benzer düşünceler doğrultusunda; Yunan, Türk ve öteki devletlerin kurulları
değişik görüşler ve savlar ileri sürerek, süreçten karlı çıkma çabasına girdiler. Ancak uzun tartışma-
ların sonunda ortak noktalarda buluşuldu. Böylece 30 Ocak 1923 günü, Türkiye ve Yunanistan arasın-
da, öteki devletlerin gözetiminde “Türk-Rum Nüfus Mübadelesine Ait Sözleşme” adıyla bir protokol
imzalandı 8. Bu protokole göre göç her şeyden önce zorunluydu...
Anlaşmanın içeriğinde “Türkiyeli Ortodoks” ve “Yunanistanlı Müslüman” vurgusu yapılıyor
ve etnik kimliğine bakılmaksızın, din bağı üzerinden nüfusun arıtımı esas alınıyordu. Batı Trakya
dışındaki Yunanistanlı Müslümanlar ile İstanbul dışındaki bütün Türkiyeli Ortodoksların zorunlu
göçünü öngörmekteydi. Göç edenler, yanlarında her türlü taşınır mallarını götürebileceklerdi. Geride
kalan taşınmaz malların adına “Muhtelit Mübadele Komisyonu” denilen kurullar sayımını yapacak-
lardı. Bırakılan malların ederi adına “Tasfiye Beyannameleri” denilen belgelere kaydedilecek; bu bey-
annamelerin bir nüshasını elinde tutan göçmen, gittiği ülkeden malına karşılık mal alabilecekti9 ...

Şimdi bu aşamada yeni bir umut doğmuştu.
Yunanistan’da baskıyı, zorbalığı, acıları, yokluğu ve açlığı görmüş insanlar, şimdi doğup
büyüdükleri toprakları terk ederek, Türkiye’ye doğru yola çıkmak için Türk gemilerinin gelip kendil-
erini almalarını bekliyorlardı.
Umut, yaşam demekti.
Şimdi yaşanmış onca acının içinde, yeni bir umut ışığı yanıp sönmeye başlamıştı 10.

8 Sözleşme ve protokolün tam metni için bakınız: İsmail Soysal, Tarihçileri ve açıklamaları İle Birlikte- Türkiye’nin
Siyasal Andlaşmaları-I ( 1920-1945), TTK yay., Ankara, 1983, ss. 177-183; Lozan Barış Konferansı-Tutanaklar-Belgeler-,
(Çev: S.L.Meray), 1/Tak:I, Kit:II, A.Ü.S.B.F. yay., Ankara, 1969, ss. 1722; değinilen metin ve bununla ilgili diğer sözleşme
belgeleri için bkz: Mehmed Esad Atuner, Mübadeleye DairTürkiye ve Yunanistan Arasında İmza Olunan Mukaveleler,
İstanbul, 1932.
9 JacquesVernant, The Refugee in The Post-War World, New Haven, Yale Universıty Press, 1953, s. 239.
10 Öneri bir roman: Dido Sotiriyu, Benden Selam Söyle Anadolu’ya; yine bir öykü: Kemal Arı, Manoli’nin Gözyaşları,
Tekirdağ

47