Page 17 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

MUHAMMED İKBAL’DE TANRI-EVREN İLİŞKİSİ

Hidayet Peker·

ÖZET
İkbal’in felsefi ilgileri, Tanrı, evren, insan, bilgi, ahlak, değer, ölümsüzlük, siyaset, özgürlük vs. gibi
pek çok konuyu kapsamaktadır. Ancak biz, bu çalışmada İkbal’in Tanrı ve evren hakkındaki görüşleri üzerinde
durmaya çalışacağız. Bunu yaparken de, öncelikle İkbal’in kendi eserlerinden hareket edeceğiz. İkbal’e göre
evren sürmekte olan İlahî bir yaratımdır; o kaynağını, oluşunu ve devamlılığını Allah’ın yaratıcı iradesi ve
bilinçli amacında bulur. Evren cansız, statik değil, dinamik ve hep gelişen bir organizmadır, Müşahede
Edilmeyen Hakikat’in müşahede edilen tarafı, O’nun nesneleşmesi ve açığa çıkmasıdır. Evren, Tanrı’dan
koparılarak anlaşılamaz, çünkü o, Allah’ın davranışıdır. Bu davranış ise süreklilik arzetmektedir. İşte hakikat
arayışı bu sürekliliğe insanın bütün benliğiyle katılmasıyla mümkündür.
Anahtar Kelimeler: Muhammed İkbal, Tanrı, Evren, Yaratma, Zaman-Mekan

The Relationship between God and the Universe in Muhammad Iqbal
ABSTRACT
Iqbal’s philosophical concern consists of various subjects, such as God, universe, human, knowledge,
morality, value, immortality, politics, freedom, etc. However, we will try to elaborate Iqbal’s views on the
relationship between God and the universe with reference to his own works. According to Iqbal, the universe
is an ongoing divine creation; it takes its source from God’s creative will and His conscious purpose. The
universe is not an inanimate and static thing, but it is a dynamic and ever-growing organism; an observable
dimension of the Unobservable Truth, Its objectivisation and Its revelation. The universe cannot be explained
as detached from God, because it is the conduct of God. This conduct is continuous. Then, seeking for truth is
possible by means of human’s participation in this continuousness.

Key Words: Muhammad Iqbal, God, Universe, Creation, Time-Space

· Doç. Dr. Bursa Uludağ Üniversitesi İlahiyat Fakültesi İslam Felsefesi Öğretim Üyesi. Bu makale Bursa Uludağ Üniversi-
tesi İlahiyat Fakültesi Dergisi 22/1 (Ocak 2013) de yayımlanmıştır.

16