Page 37 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

kişi milletvekilliğine seçilmişti. Hürriyet ve İtilaf partisine bağlı olanların milletvekili seçilmesi
bizi üzmüştü… Bu sırada Temsil Heyeti 27 Aralık 1919’da Ankara’ya gelmişti” (Aker,2006:382).

Mebusların belli olmasından sonra sıra İstanbul’a hareket etmelerine gelmiştir. Ancak daha önce
Ankara’da yapılacak olan toplantıya katılmaları gerekmektedir. Mustafa Kemal Paşa 31 Aralıkta Nazilli
Jandarma Tabur KumandanıAbidin Bey ile Nazilli Umûm Kuvâ-yı Milliye Kumandanı Demirci Mehmet
Efe’ye haber göndererek 13-14 Aralık’ta kendisine gönderdikleri şifreleri Ankara’ya varınca aldığını
ve Ankara’dan ayrılmasına imkân olmadığı için seçilen mebusları Ankara’ya davet ettiğini bildirmiştir.
Ayrıca telgrafında mebusların Ankara’ya gelebilmeleri için gerekenlerin yapılmasını istemiştir (ATASE
Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96bd). Albay Aker Temsil Heyeti’nin Ankara’ya 27
Aralıkta geldiğini belirtmiş ancak Aydın mebuslarının hangi tarihte bu toplantıya katıldıkları hakkında
bilgi vermemiştir. Mebuslarının Ankara’ya ve oradan İstanbul’a geçiş tarihleri tam olarak bilinmemek-
tedir. Nitekim 12 Ocak 1920 tarihinde İstanbul’da Son Osmanlı Meclis-i Mebusanı açılmış (M.M. Z.C,
c. 1, D. 4, İçs.1,İn.1, 12 Kânunusani 1336, s.4) ancak Aydın mebuslarının mazbataları 26 Ocak 1920
tarihli üçüncü oturumda onaylanmıştır ( M.M. Z.C, c. 1, D. 4, İçs.1,İn.3, 26 Kânunusani 1336, s.30).

5. Aydın Mebuslarının TBMM’ne Katılması

16 Mart 1920 tarihinde Meclis-i Mebusan’ın İngilizler tarafından işgal edilmesinden sonra Mus-
tafa Kemal Paşa meclisin Ankara’da açılacağını bildirmiş, vilayet ve sancak merkezlerine ayrıca kol-
ordu kumandanlarına gönderdiği tebliğ ile her livadan meclise beş mebus seçilmesi istemiştir. Aydın
Sancağından seçilen Cami Bey ile Emin Bey Ankara’ya gelerek TBMM’ne katılmıştır. Hüseyin Ka-
zım Bey ise meclisin dağıtılmasından sonra bir süre açıkta kalmıştır. Ancak kendisi Mustafa Kemal
Paşa’nın çağrısı ile toplanan TBMM’de yer almamıştır. Sadece daha sonra meclisin toplandığı yıl
Aralık 1920’de Mustafa Kemal Paşa ile içlerinde İsmet Pasa, Ahmet İzzet ve Bahriye Nazırı Salih
Paşa’nın da bulunduğu heyet ile Bilecik Görüşmelerine katılmıştır (Kadri,1991:17).

6. Menteşe Sancağında 1919 Seçimleri

Menteşe Sancağı da işgallerden etkilenen bölgeler arasındadır. İşgaller devam ederken 1919 seçim
hazırlıkları da başlamıştır. İtalyan işgalinde bulunan Muğla’nın Fethiye kazası Yunanlılar tarafından
işgal edilen bölgelere nazaran daha sakin olduğu için seçim merkezi olarak burası kabul edilmiştir
(Türkeş,1978:76-78). Seçimlerde Muğla halkı sadece işgallerle uğraşmak zorunda kalmamıştır. Bu
süreçte bölgenin iki büyük gücü Demirci Mehmet Efe ile Yörük Ali Efe’nin Muğla ve havalisi üze-
rindeki nüfuz çekişmesi de bölgeyi en az işgaller kadar olumsuz etkilemiştir. Zira Kuvâ-yı Milliye
hareketinde muhacir, asker toplama, vergi, mahkeme işleri, seçimler ve Heyet-i Milliyenin bu böl-
gelerdeki merkezlerinin çalışması gibi birçok faaliyet efeler sayesinde yürütülmektedir. Aralarında
yaşanan dargınlığın bu faaliyetlerin hepsini etkileyeceği muhakkaktır. Muğla’daki Müdafaa-i Hukuk
Merkezi reisleri özellikle Yörük Ali Efe ile Kuvâ-yı Milliye’nin bölgedeki faaliyetleri hakkında fikir
alışverişi yapmaktadır. Dahası 1919 Ağustos’undan sonra Yörük Ali Efe güney Aydın bölgesi komu-
tanı olmuş, düzenli ordunun kurulmasından sonra seçimlerde dâhil olmak üzere Bodrum, Milas, Muğ-
la, Müdafaa-i Hukuk Merkezleri ile işbirliği yapmıştır (Akça,2000:28-31).

37