Page 41 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

mıştır. Mustafa Kemal Paşa telgrafın devamında kendisi ile aynı fikirde olduğunu ve hükümete gere-
ken yazının yazıldığını da bildirmiştir. Ancak aldıkları cevapta durumun muhakeme edilmek istendiği
cevabını almıştır (ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:29, G:96, B:96be). Görüldüğü üzere Men-
teşe Mutasarrıfı Hilmi Bey’in mebus seçilememiş olması Demirci Mehmet Efe’yi de Temsil Heyeti’ni
de üzmüştür. Bu yüzden Milli esaslar için görev yapabileceği bir konuma getirilmeye çalışılmıştır.

Menteşe seçim sonuçları Kasım ayının sonlarında belli olmuş ve sancaktan İttihat ve Terakki Fır-
kası ile Hürriyet ve İtilaf Fırkasından birer mebus olmak üzere iki mebus seçilmiştir. Bu seçimlerde
Hürriyet ve İtilaf Fırkası isteğine ulaşmış ve adeta 1912 seçimlerinin acısını çıkarmıştır. Seçimlerin
sonunda Hürriyet ve İtilaf Fırkası taraftarları Halil İbrahim Efendiyi, (Türkeş,1978:359-360) İttihat
ve Terakki Fırkası üyeleri ise Ardahan Mutasarrıfı Bodrumlu mülki müfettişlerden Ethem Efendizade
Mustafa Hilmi (Uran) Bey’i mebus olarak seçmiştir (Güneş,2018:640). Hürriyet ve İtilafçıların adayı
Milaslı Müderris Halil İbrahim Efendi’nin seçimlerde başarılı olmasında bölgede yaşanan karışıklık
önemli bir rol oynamıştır. Zira İbrahim Efendi’nin karşısında güçlü bir rakip yoktur. Menteşe seçim-
lerine İttihatçılar kendi aralarında bölünmüş, İtilafçılar ise birlik halinde girmişlerdir. Bu kutuplaş-
mayı gören Hamza Bey ise Temsil Heyeti’nin göstermiş olduğu diğer adayların kimlikleri karşısında
direndiği takdirde kendisinin de İtilafçı olarak gösterileceğini anlamış ve seçimlerden çekilmiştir. Me-
busların belli olmasıyla sıra meclise doğru hareket etmelerine gelmiştir. Menteşe mebuslarının İstan-
bul’a gitmeden önce Ankara’daki toplantıya uğrayıp uğramadıkları hakkında herhangi bir bilgi bulun-
mamaktadır (Türkeş,1978:359-360). 12 Ocak 1920’de meclisin açılması ile ilk oturuma yetişebilen
mebuslar yeminlerini ederek göreve başlamıştır. Menteşe mebuslarının ilk oturumda hazır bulunduğu
görülmektedir. Ancak hangi tarihlerde İstanbul’a geldikleri hakkında kesin bilgi bulunmamaktadır.
Bununla birlikte Menteşe mebuslarının 3 Şubat 1920 tarihli yedinci oturumla 12 Şubat tarihli oturum-
da yeminlerinin kabul edildiğini görülmektedir (M.M. Z.C, c. I, D. 4, İçs.1, İn.7, 3 Şubat 1336, s. 60.
M.M. Z.C, c. I, D. 4, İçs.1, İn.8, 9 Şubat 1336, s. 95).

7. Sonuç

Sonuç olarak I. Dünya Savaşından sonra imzalanan Mondros Mütarekesi Türk halkının kaderinin
belirlenmesinde önemli rol oynamıştır. Yaşanan haksız işgaller ve meclisin kapalı olması halka dire-
nişten başka yol olmadığını göstermiştir. Bu nedenle Mustafa Kemal Paşa ile Temsil Heyeti etrafında
toplanan halk Müdafaa-i Hukuk Cemiyetleri kurarak, teşkilatlanmaya başlamıştır. Mustafa Kemal
Paşa ve Temsil Heyeti bu süreçte Müdafaa-i Hukuk Merkezleri ve Sivas arasında irtibatı sağlayarak
seçimlere giden süreci en doğru şekliyle koordine etmeye çalışmıştır. Vilayet ve sancak merkezlerinde
kurulan Müdafaa-i Hukuk Merkezlerinin zamanı gelince seçim merkezi olarak görev yapması Temsil
Heyeti adına hayati bir görevi yerine getirdiğini göstermiştir. Aynı şekilde mutasarrıflıkların Dâhiliye
Nezareti için bu görevi üstlenmesi halkın her iki bağlamda kenetlendiğinin göstergesi olmuştur. Bu
açıdan bakıldığında 1919 seçimleri hem Milli Mücadele taraftarları hem de İstanbul Hükümeti yanlısı
Osmanlı tebaası için birlikte çıktıkları kurtuluş yolunun ilk adımı olmuştur. Oldukça mühim bir ceph-
ede, Batı Anadolu Bölgesinde gerçekleşen seçimler ise ayrı bir önem arz etmiştir. Nitekim batı bölgel-
erindeki halk başta Yunan mezalimine olmak üzere birçok işgalci güce karşı hayatta kalma mücadelesi
verirken bir yandan da 1919 seçimlerine hazırlık yapmıştır. Mustafa Kemal Paşa ve Temsil Heyeti ile
birlikte halkın örgütlenmesinde ve işgallere karşı koymasında etkili olan Müdafaa-i Hukuk Merkezleri

41