Page 32 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

efeler değil Hamza Bey ve Ragıp Bey’dir (Akça,2000:28-31).

Mustafa Kemal Paşa da efelerin mücadelesinin farkındadır. Ancak bölgeyi kontrol altında tutmak
ve halkın ihtiyaçlarının karşılanması konusunda efelerin üstlendiği rolü bildiği için Refet Paşa ile sık
sık görüşerek efelerin bölgedeki gücünü kontrollü bir şekilde kullanmaya çalışmıştır. Refet Paşa’ya
çektiği telgraflarla bölgedeki durum hakkında bilgi almıştır. Aslında Mustafa Kemal Paşa’nın telgra-
flarında açıkça sormadığı ama merak ettiği mesele efelerin bölgede asayişi ne derece sağlayabildiğidir.
Zira bölgede önemli bir statüsü olan efelerin etrafında azımsanmayacak sayıda milis kuvveti bulun-
maktadır. Bu nedenle Mustafa Kemal Paşa telgrafında Refet Paşa’dan kendisine efelerin Milli Mü-
cadele’ye karşı duruşu hakkında açıkça rapor vermesini istemiştir. Refet Paşa’dan bölgede bulunduğu
bu süre zarfında çok dikkatli bir şekilde olayları gözlemlemesini ve özellikle Demirci Mehmet Efe’nin
milis kuvvetleri hakkında fikirlerini rapor halinde sunmasını istemiştir. Aslında Mustafa Kemal Paşa
Demirci Mehmet Efe’nin Milli Mücadele için çalışmalarından memnundur. Ancak emir ve kumanda
konusunda efenin bir yere kadar yetki almasının doğru olacağını düşünmektedir. Kısacası bölgede
Müdafaa-i Hukuk Merkezleri üstünde güç istememektedir. Bu yüzden Refet Paşa’dan çevresinde olan-
ları dikkatle gözlemlemesini, efeleri de gücendirmeden ağızlarını aramasını sonra da durumu kendis-
ine bildirmesini istemiştir (ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96an; ATASE Arşivi,
Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B: 96aq).

3. Sancaklarda Sivas Kongresi Hazırlıkları

Erzurum Kongresi’nde Sivas Kongresi’ne katılmak üzere her sancaktan üç delege seçilmesi karar-
laştırılmıştır. Buna mukabil Batı Anadolu ve Trakya bölgelerinin ağır işgal altında olması delege
seçimlerini zorlaştırmış hatta bazı bölgelerde imkânsız kılmıştır (Tosun,1996:77). Aydın merkez ve
Menteşe Sancaklarında ise durum biraz daha farklıdır. Bu bölgeler ağırlıklı olarak İtalyanlar tarafından
işgal edildiği için delege seçimleri diğer işgal bölgelerine nazaran daha rahat yapılabilmiştir. Buna mu-
kabil burada yapılan delege seçimleri de Yörük Ali ve Demirci Mehmet Efe’lerin güç mücadelesinin
gölgesinde yapılmak zorunda kalmıştır. Her ikisi de Sivas Kongresi’ne kendi adaylarının gönderilme-
sini istemiş ve bu mücadele daha önce de belirttiğimiz gibi1919 seçimlerine giden süreçte sancaklar-
daki genel durumu olumsuz etkilemiştir. Bununla birlikte Aydın Vilayetinde telgraf hatlarında yaşanan
sorun ve telgrafların bölgeye bir ay gecikmeli ulaşması da bu iki sancağın delegelerinin Sivas’a geç
ulaşmasına neden olmuştur. Mustafa Kemal Paşa’ya sadık subaylar arasında yer alan 57. Tümen
Komutanı Albay Mehmet Şefik Aker’in hatlarda yaşanan gecikmenin sebebinin farkına varmasıyla
sorun çözülmüş ve geçte olsa seçilen delegeler Sivas Kongresi’ne gönderilmiştir. Albay Şefik Aker
telgrafların gecikmesiyle kongre ve seçim hazırlıklarının henüz başlatılmamış olmasından dolayı duy-
duğu üzüntüyü Sivas’a çektiği bir telgrafla Mustafa Kemal Paşa’ya bizzat bildirmiştir. Telgrafında Si-
vas’tan kendilerine gönderilen 13 Eylül 1919 tarihli telgrafın bir aya yakın bir süre sonra yani 10 Ekim
1919 tarihinde ellerine ulaştığını bildirmiştir. Telgrafında ayrıca 57 Tümen bölgesinde sadece Denizli
ve Aydın sancaklarında kongre hazırlığı ve milletvekili seçimlerine dair bir emir almadıklarını belirt-
miştir. Albay Şefik Aker daha sonrada 23 Ekim’de tekrar Mustafa Kemal Paşa’ya bir telgraf çekerek
kendisinin telgrafhanelerdeki aksaklık yüzünden yanlış anlaşılmasından korktuğunu ve yaşanılan bu
aksaklığın başka sebeplerden kaynaklandığını belirtmiştir:

32