Page 40 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Mehmet Hilmi Bey’de 17 Kasım 1919’da Hafız Sabri Efendi’nin Sivas’a yolladığı bir telgraf yüzün-
den tutuklanmasını talep etmiştir. Zira Sabri Efendi kendi hattıyla 23 Ekim 1919 tarihinde mühürsüz
ve imzasız olarak gönderdiği telgrafta üç yıl boyunca Menteşe’de Milli Mücadele için çalıştığını ve
ayrıca mutasarrıf Hilmi Bey’in görevden alınmasının son derece haklı olduğunu iddia etmiştir (ATASE
Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96at). Ona göre Hilmi Bey’in yerine atanan Ali Bey mem-
leket için daha hayırlıdır. Oysaki gönderdiği telgraf hem mühürsüz hem de diğer azaların imzaları bu-
lunmamaktadır. Yani buda kendi başına aldığı bir karar olduğunu göstermektedir. Bu yüzden Heyet-i
Milliye Reisi Mehmet Hilmi Bey Temsil Heyeti’nden Hafız Sabri Efendi hakkında soruşturma başlatıl-
masını istemiştir (ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96au).

Hafız Sabri Bey meselesinin halen devam ettiği Menteşe seçimlerinde Kasım ayının ortalarına
gelinmiş ve seçilen adaylardan Yusuf Bey ile Bodrum Heyeti Milliye Reisi, 16 Kasım 1919 itibarı ile
sancakta müntehib-i sani seçimlerinin bittiğini bildirmiştir (Güneş,2018:640). Böylece Kasım ayının
sonlarına doğru merkez sancaktan seçilen isimler belli olmuştur. Bu sonuçlara göre Hüseyin Ragıp
Bey, Çiftçiler Derneği adına Milaslı Doktor İsmail Hakkı Bey ve fetvayı hane mübeyyizlerinden Yak-
up Bey, Milas ceza reisi sabıkı Fehmi Bey, Milas Kuvâ-yı Milliye Reisi Halil İbrahim Menteşe, Bekir
Sıtkı ve Hamdi Beyler, Dersaadet Reji Nazırı sabıkı Bahaddin Bey, İzmir muhacirin müdebbiri Faik
Bey mülkiye mekteplerinden Hilmi beyler Muğla’dan aday olarak gösterilmiştir (İkdam, 24 Teşrin-i
Sani 1335, s.2).

Görüldüğü üzere adaylar arasında Menteşe Mutasarrıfı Hilmi Bey’de vardır. Mustafa Kemal Paşa
tarafından seçilmesi istenen isimler ise Menteşe Mutasarrıf Hilmi Bey, eski Reji Nazırı Baha Bey
ve Trabzon Mülkiye Müfettişi Hilmi Beylerdir (Türkeş,1978:359-360). Özellikle Mutasarrıf Hilmi
Bey sancaktan seçilmesi istenen ilk isimdir. Zira kendisi Muğla’dan Sivas kongresine delege olarak
katılmıştır (ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:29, G:96, B:96ar). Dahası Kuvâ-yı Milliyenin
çalışmalarına destek verdiği ve İttihatçıları desteklediği için Dâhiliye Nezaretinden Harbiye Neza-
reti’ne gönderilen bir tezkere ile görevinden alınmıştır. Hilmi Bey’in çalışmaları hükümet tarafından
devlet işlerine müdahale olarak değerlendirilmiştir. Bu yüzden Demirci Mehmet Efe Hilmi Bey’in
baştan beri Kuvâ-yı Milliye taraftarı olduğunu belirtmiş ve seçimlerde de kendisini desteklediğini
bildirmiştir. Bu nedenle Temsil Heyeti için Hilmi Bey seçimlerde önemli bir isimdir (BOA. DH-KMS.
D:53, G:67, B.1-2; ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:29, G:96, B:96ar). Buna mukabil Kasım
ayının sonlarında biten seçimlerde Hilmi Bey seçilen mebuslar arasına girememiştir. Hilmi Bey’in du-
rumu Demirci Mehmet Efe tarafından 13 Aralık 1919’da Nazilli’den Mustafa Kemal Paşa’ya çekilen
bir telgrafla bildirilmiş ve Hilmi Bey’in bazı mühim sebeplerden dolayı Muğla’dan mebus olarak
seçilemediği belirtilmiştir. Demirci Mehmet Efe telgrafının devamında Nazilli Heyet-i Milliyesinden
Hilmi Bey’in Antalya Mutasarrıfı Cemal Bey’in yerine tayin edilmesi için Harbiye Nezaretine bir
yazı yazıldığını söylemiştir. Temsil Heyeti’nden de eğer kendisi gibi Hilmi Bey’in dürüst ve güvenilir
bir kişi olduğunu düşünüyorsa bunu Dâhiliye Nezareti’ne bildirmelerini istenmiştir (ATASE Arşivi,
Atatürk Koleksiyonu, K:29, G:96, B:96ba).

Demirci Mehmet Efe’nin bu telgrafına cevap olarak Mustafa Kemal Paşa efeye ulaştırılmak üzere
31 Aralık 1919’da Nazilli’de bulunan Aydın Jandarma Tabur Kumandanı Abidin Bey’e bir telgraf gön-
dermiş ve öncelikle Mutasarrıf Hilmi Bey’in mebus seçilememesinden dolayı duyduğu üzüntüyü anlat

40