Page 34 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

varmasından sonra Mustafa Kemal Paşa Nazilli’de bulunan Refet Paşa’ya bir telgraf çekerek Demirci
Efe’nin gönderdiği delegelerin Sivas’a geldiğini ve delegelerden bölgenin durumuyla alakalı bazı bil-
giler aldığını bildirmiştir (ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96an; ATASE Arşivi,
Atatürk Koleksiyonu, K:24, G:96, B:96aq).

4. Aydın Sancağında Seçim Sürecinin Başlaması

Vilayet ve sancak merkezlerinden seçilen delegelerin Sivas’a ulaşmasıyla Sivas Kongresi 4 Ey-
lül 1919 tarihinde başlamış ve Mustafa Kemal Paşa başkan seçilmiştir (Nutuk, 2016:77). Yukarıda
belirttiğimiz üzere Aydın ve Menteşe’den seçilen delegeler çok daha sonra Sivas’a geçerek Mustafa
Kemal Paşa ile görüşmüştür. Bununla birlikte kongrede üzerinde durulan en önemli konu Mebusan
Meclisinin açılması olmuştur (Çolak,2015:191). Temsil Heyeti, İstanbul Hükümeti’ne Yunanistan ve
İtalyan işgalinde olan Batı Anadolu bölgelerinde bir an önce seçimlerin yapılması için baskı yapmış ve
uyarıda bulunmuştur. (Karaca,2004:331) Bu süre zarfında Temsil Heyeti’nin baskılarına dayanamayan
Damat Ferit Paşa 1 Ekim 1919 tarihinde istifa etmiş, bu durum Temsil Heyeti ve halk tarafından mem-
nuniyetle karşılanmıştır (Güneş,2012:239; Bilgen,2011:11). Daha sonra 3 Ekim 1919 tarihinde Ali
Rıza Paşa Hükümeti kurulmuş ve böylece Türk Milli Mücadele tarihinde yeni bir dönem başlamıştır
(TİTE Arşivi, K:297, G:49, B:49-1; Güneş,2012:239). Ali Rıza Paşa Hükümeti’nin 9 Ekim 1919 tar-
ihinde seçim kararnamesini yayınlamasından sonra sıra seçim kanununun hazırlanması ve seçimin
yapılmasına gelmiştir (Demiryürek,2018:526).

Dâhiliye Nezaretinin 16 Ekim 1919 tarihinde vilayet ve sancak merkezlerine seçimlerde uyul-
ması gereken kuralları bildiren yazısının ulaşmasından sonra 1919 seçim süreci Aydın ve Menteşe
Sancaklarında da başlamıştır (BOA. DH. İ.UM. EK. D:114, G:39-16). Mustafa Kemal Paşa ise ola-
cakları önceden görmüş ve daha önce Sivas Kongresi’nde seçim konusunu ele almıştır. Akabinde
hemen Müdafaa-i Hukuk Merkezlerine seçimlerde yapılması gerekenleri bildirmiştir. Seçim genelge-
sinin gönderildiği tarihlerde Aydın özellikle Yunanlılar tarafından ağır işgallere maruz bırakılmaktadır.
Bölge aynı zamanda İtalyanlar tarafından da işgal edilmiştir. Ancak daha önce de belirttiğimiz üzere
İtalyanlar burada diğer işgalcilere nazaran daha ılımlı bir politika izlemiştir. Batılı devletler ise Yunan
işgallerini sadece eleştirmekle yetinmiştir (Öztoprak,1989:47). Bu işgaller altında Aydın Sancağında
seçim hazırlıkları başlamış ve Temsil Heyeti tarafından bu bölgelerden seçilmesi uygun olan isimler-
in biran evvel belirlenmesi ve Sivas’a bildirilmesi istenmiştir (ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu,
K:20, G:206, B:206-bo).

Mustafa Kemal Paşa tarafından 10 Ekim 1919 tarihinde sancak merkezlerine gönderilen bildiri
Aydın Sancağına da ulaşmış ve Temsil Heyeti adına Mustafa Kemal Paşa, Aydın Mutasarrıflığından
hükümet tarafından alınan seçim kararına harfiyen uyulmasını istemiştir. Bunun yanında sancakta
Müdafaa-i Hukuk Merkezinin ne derece teşkilatlandığının belirlenmesini ve ayrıca sancaktan ismi bel-
li olan adayların derhal Sivas’a bildirilmesini emretmiştir (ATASE Arşivi, Atatürk Koleksiyonu, K:20,
G:206, B:206-ad). 11 Ekim 1919’da Sivas’tan Selahattin Bey de Ali Fuat Paşa’ya bir telgraf çeker-
ek Aydın’dan Temsil Heyeti adına aday olacak isimlerin biran önce belirlenmesini istemiştir (TİTE
Arşivi, K:310, G:44, B:44-1; ATASE Arşivi İstiklal Harbi Kataloğu, K:1, G:77). Telgrafların sancağa
ulaşmasından sonra Aydın Müdafaa-i Hukuk Merkezinden Hüseyin Avni Bey, Mustafa Kemal Paşa’

34