Page 39 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 39
tarih çevresi
birçok önemli isimde katılmıştır. Muğla İttihat ve Terakki Fırkası liva başkanı Murat Bey, Osmanlı
Mebusan Meclisi reisi Halil Menteşe, Osmanlı Mebusan Meclisi Üyesi Hamza Hayati, Muğla Bele-
diye Başkanı Zorbazzade Ragıp Bey, Dava vekili Muğla Fırka Reisi Sinanzade Mehmet Cemal Artuç
yazar Bestekâr Hacı Kadızade Sabri Bey, beyin cerrahisi operatörü Dr. Cemil Şerif Baydur, imam hati-
pli Bozüyüklü Hacı Süleyman Efendi, Ahi köy başkanı Yatağanlı Fehmi Bey, orman mühendisi Ke-
mal Kara Muğla, askeriye memur Kocakatip M. Tevfik Kuran, il genel meclis üyesi Berberoğlu Akif
Bey, hukuk fakültesi öğrencisi İskender Alper, istatistik memuru Tokuçoğlu Ömer Azmi Efendi, çiftçi
gazeteci Zorbazzade Emin Kamil Bey, çiftçi Gölcüklü oğlu Şevket Bey ve Dava vekili Ali ipekoğlu
Bekir Bey’ler fırka için çalışmalar yapmış önemli isimlerdir. Bu isimler aynı zamanda II. Meşrutiyet
döneminde yapılan seçimlerinde Muğla’dan meclise seçilen mebuslardır. Ancak ilk kurucuları arasın-
dan bazı isimler daha sonra Hürriyet ve İtilaf Fırkasına geçmiştir (Pancar,2010:48; Türkeş,1978:359).
Albay Aker de Menteşe seçimlerinde yaşanan bu mücadeleyi “İtilaf – İttihat sürtüşmesi de yeniden
filizlendi” sözleriyle doğrulamıştır. Aker ayrıca sözlerinin devamında Demirci Mehmet Efe’nin İti-
lafçıların nüfuzuna girerek Köşk’ten Nazilli’ye gittiğini, Kazım Nuri Bey’i yüz bin lira vermesi için
Köşk’te zeybekler tarafından hapsedildiğini, Celal Bayar ve Şükrü Saraçoğlu gibi vatansever isimle-
rden Aydın Kuvâ-yı Milliyesi’nin mahrum edildiğini, Umumi Kuvâ-yı Milliye Komutanı Hacı Şükrü
Bey’i bir iki ay sonra attırdıklarını ve 1919 seçimlerinde Hürriyet ve İtilafçıların mebus seçmelerine
sebep olduklarını söylemiştir. Menteşe Sancağında 1919 seçimlerinde İttihat –İtilafçı mücadelesinde
devam ederken Ragıp Bey ile Hamza Bey’in mebus olma mücadelesi de eklenince esnaf kepenk kapa-
tmak zorunda kalmış ve olası bir çatışma için tedbir almaya çalışmıştır. Aslında Hamza Bey Hür-
riyet ve İtilaf Fırkası üyesi değildir. Nitekim seçimlerde Menteşe’den tek aday olmak istemektedir
(Türkeş,1978:358-359). Cavit Bey ise Hamza Bey’in Meclisi Mebusan seçimlerinden çekilmesini ve
Yörük Ali Efe’nin Muğla’yı terk etmesini istemektedir. Bu yüzden Hamza Bey’e bir haber yollayarak
olayın ancak bu şekilde kapanabileceğini ve Demirci Mehmet Efe kuvvetlerinin Muğla’ya gelmek-
ten vazgeçeceğini bildirmiştir. Nitekim Yörük Ali Efe ve amcası Hamza Bey bu teklifi reddetmiştir
(Akça,2000:28-31).
Görüldüğü üzere Ragıp Bey ve Hamza Bey arasındaki mücadeleye efelerin de karışması bölgede
büyük bir kargaşaya neden olmuştur. Kasım ayının ortalarına kadar devam eden bu gerginlik seçim-
lere de yansımış ve İttihatçı - İtilafçı çekişmesinin yaşandığı bu seçimlere Hacı Kadızade Hafız Sabri
Bey Fethiye’ye memurlar göndermiş ancak vakit geçmeden Yörük Ali Efe’ye Sabri Bey’in Fethi-
ye’de olduğu haber edilmiştir. Efeye ayrıca Sabri Bey ve yanındakilerin yapılacak mebusan meclisi
seçimlerinde Menteşe Mutasarrıf Hilmi Bey ve Dersaadetli Baha Bey’in seçilmesi için çalıştığı bilgisi
verilmiştir (Türkeş,1978:345-349). Bunun üzerine Yörük Ali Efe halkın serbest oy kullanması ve daha
çok Hamza Bey’in seçilebilmesi için Temsil Heyeti’nden Sabri Bey’in tutuklamasını istemiştir. Efenin
bu isteğine karşılık Fethiye Heyet-i Milliye Reisi Vasfi Bey 17 Kasım’da Sabri Bey ve yanındakilerin
korumalarla birlikte Muğla’ya gönderildiğini haber etmiştir (Türkeş,1978:93-94). Sabri Bey ise daha
sonra Yörük Ali Efe’ye haber yollayarak Kuvâ-yı Milliye harekâtında her zaman onun yanında old-
uğunu belirtmiş ve aslında Fethiye’ye gitmesinin asıl sebebinin Fethiye ahalisinin tahsilât, asker topla-
ma gibi konularda gerekli çabayı göstermek olduğunu söylemiştir. Bunun üzerine Temsil Heyeti Sa-
bri Bey’in bundan sonra herhangi bir propaganda yapması halinde derhal tutuklanacağını bildirmiştir
(Pancar,2010:48-49; Türkeş,1978:345-348). Bununla birlikte kayıtlarda Sabri Bey hakkında tutuklat-
ma kararı isteyen tek kişinin Yörük Ali Efe olmadığını görülmektedir. Muğla Heyet-i Milliye Reisi
39
