Page 29 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

reisi ve mücerret/bekâr-genç olmak üzere ayrılarak sayıları belirtilmiş ve nefer olarak
toplamları ile hâsıl başlığı altında ödemeleri gereken vergi miktarı toplam olarak kay-
dedilmiştir. Ayrıca vergi ödemeyen müsellem ve sipahide gibi görevliler varsa onların
sayıları da toplam olarak belirtilmiştir. Tablo 7’de görüldüğü üzere, Hoşkadem ve Bey-
lerli’nin arka planını oluşturan köyler gurubunda109, toplam yirmi hane, sekiz mücerret,
on dokuz müsellem ve dört sipâhizade mevcuttur. Müsellemler sadece Tepeköy ve Ta-
şoğlu köyünde idiler. Komşu altı köyde ise, toplam yüz üç hane, kırk iki mücerret ve
seksen üç müsellem yaşamaktaydı. Kürdü/Yeniceli ve Hanut/Ardıç’ta müsellem yoktu
(Tablo 8). Bu Defterde müsellemlere de vergi yazılmıştı. Çünkü bu Defterin başına
konan Kanunnameye göre, müsellemlik kaldırılmış, bunların vergileri padişah hasla-
rına dâhil edilmişti. Ancak Beylerbeyi Şadi Paşa müsellemlere ihtiyacı olduğunu bil-
dirdiği için bundan vazgeçilmiş ve yeni bir düzenleme yapılmıştır. Buna göre, 1485
tarihli Defterde (TD 37) kayıtlı olanlar yine müsellem olarak kalacaklardı. Eskiden ol-
duğu gibi hem kendileri hem oğulları atları ve işe yarar silahlarıyla birlikte Sefer-i Hü-
mayunlara katılacaklardı. Aralarında eskiden reaya yazılmış olanlar yine öyle kalacak-
lar, ancak cabalarının yirmide biri sefer zamanı sefere katılacaktı, aksi takdirde vergi-
lerini ödeyeceklerdi110. Muhtemelen bir süre bu uygulama devam etmiş olmalıdır. Eğer
müsellemlik devam ettirilmeseydi, Hoşkadem gurubundaki müsellemler bin iki yüz
kırk akçe, komşu köylerdekiler ise dört bin sekiz yüz on yedi akçe vergi ödeyeceklerdi.
Birinci guruptaki normal reayanın vergi yükü üç bin dokuz yüz iki akçe, komşu köyle-
rininki ise altı bin otuz bir akçe idi111. Tablo 7 ve 8’de de görüldüğü üzere müsellemler
1547 ve sonraki sayımlarda da Defterlere müsellem olarak yazılmışlardı, ancak bunla-
rın kadimi raiyyet yani vergi veren köylü statüsüne geçirildikleri ve dirlik olarak padi-
şah haslarına dâhil edildikleri notu düşülmüş ve ödeyecekleri vergi miktarları da belir-
tilmişti. Demek ki müsellemlik kurumu, 1547’den önce ya da bu tarihte uygulamadan
kaldırılmıştır112. 1547’den itibaren meydana gelen en önemli değişme bu olsa gerektir.
Bu bir nevi müsellemler zümresinin sınıf değiştirmesi, askeri sınıftan reaya sınıfına
geçirilmesi, dolayısıyla statü kaybına uğraması anlamına geliyordu. Aslında kökleri
Bayramlı Beyliği dönemine uzanan bu insanların nasıl bir haletiruhiye içine düştükle-
rini ve sosyal davranışlarının ne olacağını anlamak üzere yapılacak çalışmalar son de-
rece ilgi çekici olacaktır. Nitekim bunlar 1591-1611 yılları arasında cereyan eden Ce-
lali ayaklanmaları sırasında önemli roller oynamış olmalıdırlar113. Bu ayaklanmalar sı-
rasında, ciddi nüfus hareketleri meydana gelecek, ülkenin dirlik ve düzenliği bozula-

109 Bu köy gurubunda yer alan Kargu bu defterin orijinaline yanlış olarak Garku biçiminde yazılmış
ve dolayısıyla çevriyazıya da böyle geçirilmiştir (Bkz. Yediyıldız-Öz-Üstün 2002: 601). Komşu köyler
gurubunda yer alan Karay köyü de hem orijinal metne hem de çevriyazıya Koray olarak yazılmıştır
(Yediyıldız-Öz-Üstün 2002: 601, 611).

110 Kanunname için bkz. Yediyıldız-Öz-Üstün 2002: 7; Yediyıldız 1985: 79-82, 163-164.
111 Yediyıldız-Öz-Üstün 2002: 601-602, 611.
112 Yediyıldız 1985: 79-82.
113 Celali isyanları hakkında iyi bir özet için bkz. Acun 2002: 899-908.

2826