Page 22 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

dil Kıpçak Türkçesi grubuna dâhildir. Bizans ve Hazar Türkleri arasındaki yakın ilişki
sebebiyle Anadolu’da Karaylar uzun bir tarihi dönemden beri yaşamaktadırlar.

Borta ismi ise, Çağatayca’da geyik, at heybesi demektir. Bortağ veya Bortak
ise inişli çıkışlı yol anlamına geliyor83. Türkiye’de yer adı olarak kullanılırken bu keli-
menin son harfi düşmüş olabilir. Derleme Sözlüğüne göre Akseki’nin bir köyünde
Borta, evin iki kanatlı giriş kapısı demektir. İncelediğimiz bölgede, Aybastı’nın bir
köyü olan Borta’ya gelince, ilgi çekici bir durumla karşılaşıyoruz. Hoşkadem ve Borta
köylerini birbirinden ayıran sınırı, geçilmesi zor ormanlık bir dağın sırt çizgisi oluştu-
ruyor. Bu sırtın iki köy arasındaki geçiş noktasına, fetih yıllarında Abdalan-ı Rum’dan
Şeyh Ahmet bir zaviye kurmuştur84. Bilindiği gibi gelene gidene hizmet etmek ve yö-
renin emniyetini sağlamak amacıyla… Asırlar içinde evliya olarak ziyaret edilmeye
başlanan bu zat, halk arasında Gedik Evliya adıyla şöhret bulmuştur. Gedik kelimesi,
diğerleri yanında bir de dağlar arasındaki ya da bir dağın belli bir yerindeki geçit ya da
üzerinden aşılabilen tepe, dağ geçidi anlamına gelir. Hoşkadem ile Borta’yı birbirine
bağlayan ve bu geçitten geçen eski yol, inişli çıkışlıydı. Bu emareler, söz konusu köye
bu adın, iki köy arasındaki dağın zirvesinde bulunan Borta/Gedik denilen geçit yerine
ve oradan geçen inişli çıkışlı yola izafeten verildiğini gösteriyor. Bölgenin Çağatay
Türkçesiyle de ilişkisini düşündürecek olan bu güzel adın, birçok yerde bulunan ve çok
genel bir nitelik taşıyan Sarıyar ismiyle değiştirilmesi hiç de iyi olmamıştır.

Belen/köy, Hoşkadem’in sınırında bulunan bir diğer köyün adıdır. Hiç değiş-
meden 1455’ten günümüze kadar, Belen ya da Belenköy biçimleriyle ulaşmıştır (Tablo
8’a, 8’b). Bilindiği gibi dağ sırtlarında geçit veren çukur yerlere belen deniliyor. Bu
köyün adını topoğrafyadan aldığı anlaşılıyor85. Görüldüğü gibi Türkler kendilerine va-
tan yaparak yerleştikleri toprakları, doğal ve kültürel peyzaj ögelerinden yararlanarak
rasyonel bir biçimde adlandırmışlardır86. Bunları değiştirmek bilimsel araştırmaları
zorlaştırıyor ve tarih bilincini yaralıyor.

*

Kargu köyünün yarısı ile Küçük Aya-Nikid, Taşoğlu, Kıran ve Depeköy’ün bir-
leştirilerek 1642 yılında Hoşkadem adıyla yeni ve tek bir köy oluşturulduğunu,
Kargu’nun diğer yarısının Büyük Aya-Nikid köyüne eklenmesiyle de Beyleri köyünün
kurulduğunu yukarıda görmüştük. Hoşkadem’in komşusu diğer altı köyü de uğradıkları
değişikliklerle birlikte yukarıda anlatmış bulunuyoruz. Cumhuriyet döneminde 1975
yılından itibaren bölgemizde yeni bir oluşum ortaya çıkıyor. Bu tarihte Karay/Kabataş
merkez olmak üzere Eceli, Yeniceli, Ardıç ve Belen adlı köyler birleştirilerek Kabataş

83Erbay 2008: 124.
84 Yediyıldız-Üstün 1992: 217.
85 Güzel-Yeşil 2021: 767.
86 “Ordu İlindeki Mahalle Adlarının Doğal ve Kültürel Peyzaj Ögeleri Bağlamından İncelenmesi” ko-
nusunda iyi bir araştırma için bkz. Güzel-Yeşil 2021.

19

21