Page 41 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 41
tarih çevresi
RAMAZANOĞULLARI BEYLİĞİ*
Prof. Dr. Yılmaz Kurt
Ramazanoğulları Beyliği 1353 yılında Adana merkez olmak üzere Çukurova’da Memlûklere tâbi olarak kurulmuş
olan bir Türkmen beyliğidir. 1516 yılından 1608 yılına kadar Osmanlılara tâbi’ yurtluk ve ocaklık sancak olarak varlığını
sürdürmüştür. Konar-göçer Türkmenlerin yoğun olarak yaşadığı bir bölgede Anadolu Beylikleri’nin en uzun ömürlülerin-
den birisi olarak tarihe geçmiştir.
Selçuklular Döneminde Çukurova
Malazgirt Savaşı’nın ardından Anadolu’nun Türkleştirilmesi sırasında Tarsus, Adana, Misis, Anazarba gibi önemli
merkezlerle birlikte bütün Çukurova 1082/1083 yılında Anadolu Selçukluları’nın hakimiyetine girmiş bulunuyordu. Sel-
çuklu Türklerinin bu hakimiyeti Haçlı seferleri yüzünden uzun sürmedi. Haçlı savaşlarının yarattığı karışıklıktan yararlanan
Ermeniler bölgede hakimiyeti sağlayarak bu topraklarda Küçük Klikya Ermeni Krallığı’nı kurdular.1
Çukurova, Sultan Baybars tarafından 1266, 1273, 1275 yıllarında müthiş bir şekilde tahrip edildi.2 1277 yılı se-
ferinde Moğollara yardım etmeyen Türkmenler Abaka Han’ın zulmünden kaçarak Memlûklere sığındılar ve Memlûk Sul-
tânı Baybars tarafından Gazze’den Antakya’ya kadar olan bölgelerde yerleştirildiler. Yaklaşık 40.000 çadır (hâne) olan bu
Türkmenler, Memlûklere tâbi olarak Çukurova’ya akınlarda bulunup kırsal kesimde hakimiyeti ellerine geçirmişler ve
Çukurova’daki Ermeni hâkimiyeti sadece Adana, Tarsus, Sis (Kozan) gibi birkaç şehir merkeziyle sınırlı kalmıştı.3 Tarsus
ve Adana taraflarında yerleşen Halep Türkmenlerinin çoğunluğu ise Oğuzların Üçok koluna mensuptu. Bu kolun başlıca
boyları Yüregir, Kınık, Bayındır, Salur ve İğdir idi.4
Memlûk İdaresinde Ramazanoğulları
Kemalpaşazâde, Üçoklardan olan Yüregir’in babasını Tatar serdarlarından Baçu Han olarak gösterir.5 Aşıkpa-
şazâde’ye göre Çukurova’yı ilk fethi, Osman Gazi’nin dedesi Süleyman Şah’ın Ca’ber Kalesi önünde boğulmasından
sonra oldu”.6 Bundan sonra göçerevler etrafa dağıldılar. Üç- Ok’un oğlu ve Kusun Varsak’ı ve Kara İsa ve Özer ve Gündüz
ve Kuştemür, bu altı kişi göçleri ile Çukurova’ya geldiler. Yüregir bunlara baş oldu, geldiler, Misis’i ve Tarsus’u aldılar.
Yüregir öldü, oğlu Ramazan kaldı. Ramazan Kusun’a Eser Kef’i kışlak, Gülek’te Beremedik’i Tekfur Belini yaylak verdi.
Diğer beylere de yaylak ve kışlaklar verildi. Türkmen atlıları şehir çevresinde kontrolü tamamen ellerine geçirmişler,
Gayri-müslimler kalelerinden dışarı çıkamaz olmuşlardı.
Dulkadiroğlu Beyliği’nin kurucusu Zeyneddin Karaca Bey’in 10 Ocak 1353 tarihinde Kahire’de öldürülmesinden
sonra yerine Yüregiroğlu Ramazan Bey tayin edilmiş ve Ramazanoğulları Beyliği resmen kurulmuştu. Bir yıl kadar sonra
adı açıklanmayan bir Ramazanoğlu beyi 1.000 kadar hediye atla birlikte Kahire’ye kadar gitmiş ve Türkmen Beyliği be-
ratını almıştı (9 Haziran 1354). Makrizî’nin “Ramazanoğlu’na Türkmen beyliği verildi” ifadesinden beyliğin kurucusu
Ramazan Bey’in 1354 yılından önce ölmüş bulunduğu anlaşılıyor.7 Bu Ramazanoğlu beyinin İbrahim Bey olduğu düşü-
* Yılmaz Kurt, “Ramazanoğulları Beyliği”, Türkler, C. VI, Ankara 2002, Yeni Türkiye Yayınları.
1 Ali Sevim-Yaşar Yücel, Türkiye Tarihi, Fetih, Selçuklu ve Beylikler Dönemi, Ankara 1989, s. 104; Ali Sevim, Anadolu Fa-
tihi Kutalmışoğlu Süleyman Şah, Ankara 1990, s. 32; Mehmet Ersan, “13. Yüzyıl Başlarında Çukurova”, Efsaneden Tarihe
Tarihten Bugüne Adana Köprü Başı, Hazırlayanlar: Erman Artun-M. Sabri Koz, İstanbul 2000, s. 269-273.
2 Streck, “Ermeniye”, İA, c. IV, (1977), s. 321.
3 Faruk Sümer, “Çukurova Tarihine Dair Araştırmalar (Fetihden XVI. yüzyılın ikinci yarısına kadar)”, DTCF Tarih Araştır-
maları Dergisi (TAD), I/1 (1963), s. 8; Cüneyt Kanat, “Memlûkler ve Çukurova”, Efsaneden Tarihe Tarihten Bugüne Adana
Köprü Başı, Hazırlayanlar: Erman Artun-M. Sabri Koz, İstanbul 2000, s, 101.
4 Faruk Sümer, “Ramazan-Oğulları”, İA, c. IX (1964), s. 613.
5 İbn Kemâl, Tevârîh-i Äl-i Osmân, VIII. Defter (Transkripsiyon), Haz. Ahmet Uğur, Ankara 1997, s. 88.
6 Aşıkpaşazâde (Derviş Ahmed Aşıkî), Tevârîh-i Al-i Osmân (Aşıkpaşazâde Tarihi), İstanbul 1332, s. 226.
7 F. Sümer, “Çukurova Tarihi.”, s. 36; Refet Yinanç, Dulkadir Beyliği, Ankara 1989, s. 19.
39
