Page 11 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

olan ba’zı hâlât-ı vâki’âdân dahî istidlâl olunabilür(çıkarılablir). Bu dekâ’ik-ı ahvâl (hassas durum-
lar) ekseıiyâ şimdiki hâlde Avrupa düvel hükümdâranı indinde ma’lûm ve mücer- ıeb ve mu’teber
olarak herbâr-ı hâdîsât-ı güniyyede (günlük olayların tümünde) tedâbîr-i hekîmâne ile hareket itme-
kde ve çünki, her devletin kuvve-i nizamiyyesi esbâb-ı adîde-i asliyye ve fer’iyye (ikinci derecede)
tahtında ise de nizamât-ı mevzu’anın askı esası üç şey- i mühimm üzerine müesses olarak biri, isti-
rahât-ı tebaa ve mülkiyye, İkincisi, vefret-i hazîne (hâzinede bolluk) ve üçüncüsü, kuvve- i asker-
iyye olub m’a-hazâ bu esbâb-ı lâzımenin içtimâ’ma gavâ’il-i seferiyye man’i ve adüvv (düşman)
mesâbesinde olduğundan dâhilen ve hâricen sebebli ve sebebsiz muha¬rebe kapulan açılmak ya’ni
bir fâ’ide-i melhûze içün mahazîr-i adîde (pekçok sakın-calar) ihtiyar kılınmak misüllü muhâtarat-ı
âletiyye(tehlikeli yollar, araçlar), kuvva-i mülkiyyeye halel virçceğinden bu makule şeylere sebeb
virilmekden ihdrâz ile farazâ, dahilen ve haricen bir güne münâzaât zuhûr itse bile tedâbîr-i muk-
teziyye ve ba’zan vesâtıt-ı düve- liyye ve tev’em-i seyf olan kuvve-i kalemiyye ile def’ ve teskinine
çalışılub hâsılı netâyic-i reddiyyesi melhuz olan muhârebeyi bilâ- mûcib kat’â ihtiyâr itmemektedirler.

Ve mâ- mafih cemî’ zamanda merâsım-i ihtiyâtiyyeye riâyet ve dikkat kavâ’id-ı mer’iyye-i mu’te-
bere-i düveliyyeden bulunduğuna bebnî giiyâ biıbirleriyle yârın muhârib olacaklar gibi umûr-ı nizâmi-
yye-i askeriyye ve sâ’ir mühimmât-ı seferiyyelerine leyi ü nehâr (gece gündüz) ikdâm ve gayret iderler
ve asâkir-i mürettebe ve sefâ’in-i muntazamaları her bâr t’alîm ve taallüm üzere olub ve lede’l-hâce
(gerektiğinde) hazır ve âmâde sûretinde bulunub hudûd-ı memâlik ve tebaa ve usûl-i politikalarını
bununla hıfz ve vikaye iderler (korurlar). Hafî (gizli) değildir ki, tefâvüt-i kuvvet ve meknet ve tebâyi-i
kavm ve millet iktizâsınca her bir devletin deıece-i kudreti ve usûl-i politikası bulunduğu merkez ve
hey’et-i mevk’i-i coğrafîsi ve nizâm-ı milleti icâbınca birbirine miibâyin olub meselâ, ba’zıları hey’et-i
hâliyyesinin bozulmaması ve tamamiyyet-i mülkiyyesinin vikayesi (korunması) ve ba’zıları kuvvet ve
şevketlerinin demlemesi ve ba’zıları dahî nüfûz ve i’tibârât ve sâ’ir imtiyâzât ile diğerlerine tefevvuk
idüb (üstün gelme) anların icrâyı merâmlanna meydan virmemesi gibi suver-i mütenevviâdan müretteb
ise de heyûlâyı politikaları yine müttefikan âsâyiş ve istirahât-ı mülkiyye ve muvâzene-i düveliyye
husûslarına halel getirülmemesi dekâ’ikine masrûf olub eğerçi, düvel-i Avrupa'nın mlifredât üzere
usûl-ı politikalarının beyân ve t’adâdı bu makama göre pek de elzem şey olmadığından başka tafsîl-i
keyfiyyet erbâbı indinde dahî ma’lûm olması mülâhazasına mebnî bu bâbda tafsilâta tasaddî olunma-
yub, fakat her bir mülk ve devletde m’amûriyyetce elzem ve tabay’i-i insâniyye icâbınca mültezem
olan ba’zı esbâb-ı i’mâriyyeye ve istikmâl-ı usûl-i nizâmiyye-i mülkiyye ve istirâhat-i milliyyeye dâ’ir
numûne sûretiyle bulunduğumuz yerde görüb hatırda kalabilen şeyler bir nev’i tasdî’nâme olarak şu
veçhile dere olunabilür ki, bâlâda (yukarıda) beyân olunduğu üzere Avrupa’nın şimdiki sivilizasyonu
ya’ni usûl-i me’nûsiyyet ve medeniyyeti iktizâsınca menâfi-i mülkiyye-i lâzımelerinin demlemesini
ancak teksîr-i efrâd-ı millet ve i’mâr-ı memâlik ve devlet ve istihsâl-i âsâyiş ve rahat esbâb-ı adîdesiyle
icrâ ve istihsâl itmekde ve bu misüllü menfa- at-i külliyye ile ilerüleyüb yek-diğer üzerine halen ve
i’tibâren kesb-i meziyyet eylemektedirler. Bu mâdde-i lâzımenin esâsı dahî her bir akvam ve milletin
can ve mal ve ırz ve i’tibân hakkında emniyyet-i kâmilesinin istihsâline ya’ni millet-i tâhire-i islamiyye
dahî mer’î ve ale’l-husûs bitevfikihi tealâ şimdiki ası-ı mehâsin-hasr-ı hazret-i şehinşâhîde memâlik-i
mahrûse-i Devlet-i Aliyye’de dahî cârî olduğu üzere hukûk-ı lâzıme-i hürriyyetin kemâ-yenbagî (ge-
rektiği gibi) icıâsma merbût (bağlı) olduğundan Avrupa devletlerinde dahî bu makule (gibi) emniyyet
ve hukûk-ı hürriy- yet be-gayet m’utenâ ve m’uteber tutulub ya’ni efıâd-ı ibâd ve bunca bilâd yalnız
dev¬letler içim halk ve icâd olunmayub belki hik- met-i baliga-i hazret-i mâlikü’l-mülk iktizâsınca bunca

11