Page 16 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

ve alt tabakadan) el hasıl kimse kimseye el kaldıramayub bi’l-farz bir güne münazaa vuku’ bulsa
veyahûd bir cünha (suç) dahî vak’i olsa derhal polis t’abîr olunan zâbitan tarafından ahz ve te'dîb ve
kavânîn-i mer’iyye üzere ba’zan tecrîm (cezalandırmak) bile olunur. Fakat siyaset (idam) muame-
lesi pek nâdir vâk’i olub icâb itse bile o makule cerâ’im-i cesîme (büyük suç) ashabından kabahat-ı
vakı’asmdan dolayı su’âl ve cevâb ile tahkikat ile icra-yı muhakemesi hayli vakitler sürdük- den sonra
hasbe’l-kanûn ne makule cezâya müstahak olur ise ana göre badehu (sonradan) icrâ olunur. Bu cihetle
zulmen ve garazen tağyîr-i hak, muamele-i şedîdesi icra olunmaz. Cesîm bimâr ve tımarhâneler olarak,
mahsûs hidmetçileri olduğundan fukaradan mahallât arasında hasta hasta ve alîl (zayıf) ve sokaklarda
serseri ve meczûb (deli) bulunmayub o makuleleri bimârhânelerde (akıl hastanesi) tımar iderler. Ve
ekser fukaraları alîl olmadığı halde fabrikalarda amele suretiyle istihdâm olunduğundan sokaklarda
gedâ makulesi kesret üzere görülmez. Ve sokaklar muntazam ve müstevâ olduğundan eşyâ ve hâmile
(yük) bargîrler (at) ve i’ânet-i külliyye ve el arabaları ile nakl olunub fıtrat-ı insaniyyeye yakışmayan
arka hamallığı misüllü san’at-i mtişkîle yokdur.

DİPNOTLAR

1 Bu konu hakkında ayrıca bkz.rîlber Ortaylı,
"Tanzimat Adamı ve Tanzimat Toplumu", Türk Siyasal Hayatının Gelişimi, (Ed.: E. Ka- laycıoğlu-A.Y. Sarıbay)
İstanbul, 1986, ss.69- 88.

2 Ercüment Kuran, "Osmanlı İmparatorluğu'nda
İnsan Hakları ve Sadık Rifat Paşa", VIII. Türk Tarih Kongresi, II. cilt (Ankara, 198 İ) ss.69- 88.

3 Mustafa Sami Efendi (Seyyid), Avrupa Risalesi,
İstanbul, 1268. Mustafa Sami EfendiParis Se¬fareti baş kâtipliğinde bulunmuş, Avrupa'da Londra, Napoli, Roma,
Floransa, Venedik ve Paris'te gördüklerini kaleme almıştır. Ayrıntılı bilgi için bkz.Tanpınar, a.g.e., s. 124-127

4 Şerif Mandin, "Tanzimat Bürokrasisi", Türki¬
ye'de Toplum ve Siyaset, Makaleler I, İstan¬bul, 1990, ss. 239-254.

5 Sâdık Rifat Paşa, Müntahâbât-ı Astır, İstanbul,
Ali Bey Matbaası, tarihsiz. Paşanın kaleme al¬dığı yazılar daha sonra bir araya getirilip ya¬yınlanmıştır. Miin-
tahâbât-ı Asâr'ın içinde bu-lunan cüzler bağımsız olarak ayrı ayrı da yayınlanmış bulunmaktadır.

6 Sâdık Rifat Paşa'nın hayatı, görevleri ve eserleri hakkında başlıca şu eserlere bakılmalıdır: Mehmed
Süreyya, Sicill-i Osman'ı, II. cilt, İs-tanbul, 1308-1311, ss. 406-407. Abdurrah¬man Şeref Bey, Tarih Musahabel-
eri, (Yay.: Enver Koray) Ankara, 1985, ss.96-I00. Ali Fuat, "Ricâl-i Tanzimattan Rifat Paşa", Türk Tarhı Encüme-
ni Mecmuası, Yeni seri cilt l, sayı 2 (Eylül, 1929) ss. 1-11. Necdet Kurda- kul, "Tanzimat Döneminin Gereğince
Tanın¬mayan Düşünürü: Mehmed Sâdık Rifat Paşa", Tarih ve Toplum, XII/70 (1989) ss. 56- 62.Güner Sayarı,
« The Interlectual Career of and Ottaman Statesman : Sâdık Rıfat Pasha (1806-1858) and His Economie Ideas»

16