Page 6 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Sadık Rıfat Paşa Ve Avrupa'nın Ahvâline Dâir Risâlesi
Mehmet Seyitdanlıoğlu1

"Risalenin bizce en ehemmiyetli tarafı, devlet idaresindeki ıslâhı histz.ihniyet meselesi olarak
alınasın da, örf ve göreneğin, yahut da kıymetini kaybetmiş bina kını "impératif'in hakim olduğu, çok
defa keyfi kalan idare sistemine mukabil esas olarak "insaıu’' onun tabiatı tu, hak ve ihtiyaçlarını alan
akılcı bir devlet ve idare tef. akkisini tereddüt etmeden ortaya atmastndadtr. "
A.H. Tanpmar, 19. Asır Türk Edebiyatı Tarihi

Osmanlı İmparatorluğu'nda siyasi düşün¬cenin değişmesi ve hukuk devleti olma yolun¬da mey-
dana gelen ilerleme, modernleşme hareketleri ile paralellik gösterir. Hiç kuşkusuz, bu değişim ve
yeniden yapılanma öyle birden bire olmamış, onsekizinci yüzyılın başlarından itibaren yavaş yavaş
gerçekleşmiştir. Bir yandan geleneksel Osmanlı devlet anlayışı ve siyasal düşüncesi devam ederken,
diğer yandan Avrupa’da doğup gelişen liberal düşünceler Osmanlı aydın ve yöneticisinin gündemine
oturmuştur. 1839 yılında ilân edilen Tanzimat Fermanı ile bu değişme ve yeniden yapılanma ihtiyacı,
kesin ve hakim bir dönemece girmiştir.

Avrupa'da meydana gelen düşürice değişiliklerinin Osmanlıyı etkilemesi konusunda belirtmemiz
gereken bir diğer önemli husus da Osmanlı yöneticilerinin bu etkileşimde, Avrupa'da gördüklerini old-
uğu gibi aynen almayarak, Osmanlının kendi iç dinamikleriyle uyuşturmak, telif etmek yolunu tercih
etmiş olmalarıdır. Avrupa'da doğup gelişen

1 Prof. Dr. Mehmet Seyitdanlıoğlu H.' Ü. Ed. Fak. Tarih Bölümü Öğretim Üyesi

6