Page 70 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Osmanlı Devleti’nin küçülme sürecine girmesiyle, daha ötelerdeki sınır boylarından göç et-
mek durumunda kalan Müslüman-Türk nüfustan önemli bir kısmı, Bulgaristan topraklarına yerleştir-
ilmişti. Bu nedenle Bulgaristan’da ezici çoğunlukta bir Türk-Müslüman nüfus vardı. Bulgaristan’ın
içlerine giren Rus askerleri, Bulgar çeteleriyle ortak bir faaliyete girip, Türk-Müslüman kitlelerine
yönelik büyük katliamlar gerçekleştirdiler. Savaş, gerçek anlamda bir soykırıma dönüşmüştü. 350.000
kadar Türk acımasızca öldürülmüştü 35 Canlarını kurtarmaya çalışan Türkler, dehşet içinde, kendilerini
güvencede görecekleri yerlere sığınmak için yollara döküldüler. Rus askerlerinin istilasına uğrayan
Eski ve Yeni Zağra ile çevresindeki köylerde, Bulgar halkı da Türk-Müslüman kitlelere yönelik büyük
katliamlar ve yağma hareketleri, buralardan yoğun göçlerin ortaya çıkmasına neden oldu 36. Düşmanın
dehşetinden kaçan insanları durdurmanın olanağı bulunmuyordu. Bu göçlerle, on binlerce Müslüman,
Edirne ve çevresine yığıldı. Bunlar, buradan İstanbul’a göç etmeye çalışıyorlardı. Karadeniz sahiller-
ine gemilerle gelip, oradan İstanbul’a ulaşmaya çalışan on binlerce göçmen de vardı 37. Mahmut Cel-
aleddin Paşa, Mirat-ı Hakikat adlı eserinde, bu facialar sırasında yüzlerce köyün tahrip edildiğini, Kös-
tendil’den Üsküp)e giden cadde üzerinde dizilmiş arabaların büyük bir zincir oluşturduğunu belirtir38
. Orhonlu, bu karışıklıklar içinde gelen göçmenlerin sayısının belli olmamasına karşın, kesin olarak
yüzbinleri bulduğunun muhakkak olduğunu belirtirken39 ; Bulgar kaynaklarına dayanılarak yapılan bir
araştırmada, bu sayının 700.000 olduğu belirtilir 40. Bu süreçte, hastalık, açlık, salgın ve diğer doğal
nedenlerle, yüz binlerce insan yaşamını yitirmiştir. Savaş sona erdikten sonra da bu ölümler ve kırım-
lar sürdü. Savaştan sonraki altı ay içinde 250.000 Türk daha Osmanlı topraklarına göç etti 41.

Göç eden Türkler’in ve geride kalanların mallarına el koymak gibi bir yeni süreç başladı.
Türklerin evleri yakılıp yıkılıyor, yağmalanıyor; sürülerine, koşum hayvanlarına ve atlarına Bulgar ve
Rus kazakları tarafından el konuluyor, salgın hastalıklar nedeniyle pek çok hayvan da telef oluyordu.
Sonradan çıkarılan katı yasalarla da geride kalan Türklerin mallarına el koymak ve o insanları da göçe
zorlamak yaygın bir politika halini almıştı. Bulgarlar, Türklerden kalan ve yanlarında götüremedikleri
ev aletleri ve tarım araç-gereci gibi bu taşınmaz malları yağmalıyorlardı. Bir süre sonra bu uygulama-
lar, vakıf mallarını da kapsadı. Türk eğitim kurumlarının başlıca gelir kaynağı olan vakıf malları ve
toprakları da büyük ölçüde gasp edildi. Camiler ve mescitler yakılıp yıkıldı Böylece Türk halkı ekono-
mik olarak çökertiliyor, Türk eğitim kurumlarının da gelir kaynakları kurutulmuş oluyordu 42.
19. Yüzyıldan 20. Yüzyıla uzanan süreçte Balkanlar’dan Osmanlı topraklarına göç ettirme politikası,
açıkça bir sürgün ve kırım politikasıydı.

Türkler, daha sonra büyük Balkan faciasıyla karşılaştılar. 1912-1913 yılları arasında, iki büyük
dalga biçiminde gerçekleşen bu büyük askeri yenilgide; yüz binlerce insan Anadolu topraklarına göç
etti. 1914-1918 yılları arasında gerçekleşen Birinci dünya savaşı yıllarında, Osmanlı Devleti’nden
kopan topraklardan Anadolu’ya yeniden göçler görüldü. Üstelik

35 Hüseyin Memişoğlu, !Bulgaristan ve Bulgaristan Türk Azınlık Sorunu..., s.116.
36 Cengiz Orhonlu, “Balkan Türkleri’nin Durumu”, Türk Kültürü, sayı: 22 (Temmuz, 1964), s.52.
37 Cengiz Orhonlu, “Balkan Türkleri’nin Durumu”, Türk Kültürü, sayı: 22 (Temmuz, 1964), s. 52.
38 Mahmut Celaleddin Paşa, Mirat-ı Hakikat, II, İstanbul, 1926, s.147-148; aynrıca akt: Cengiz Orhonlu, “Balkan
Türkleri’nin Durumu”, Türk Kültürü, sayı: 22 (Temmuz, 1964), s.52.
39 Cengiz Orhonlu, “Balkan Türkleri’nin Durumu”, Türk Kültürü, sayı: 22 (Temmuz, 1964), s. 53.
40 B. Sakarbalkan, “Prenslik Devrinde Bulgaristan’da Türk Eğitimi: 1878-1908”, Türk Kültürü, III/26 (Aralık, 1964), s.83;
ayrıca bkz: Hüseyin Memişoğlu, !Bulgaristan ve Bulgaristan Türk Azınlık Sorunu..., s.116.
41 B. Sakarbalkan, “Prenslik Devrinde Bulgaristan’da Türk Eğitimi: 1878-1908”, Türk Kültürü, III/26 (Aralık, 1964), s.83;
ayrıca bkz. Süleyman Sırrı Tokay, “Bulgaristan’da Türk Öğretmeni”, Anayurt, I/14 (1 Eylül 1954).
42 B. Sakarbalkan, “Prenslik Devrinde Bulgaristan’da Türk Eğitimi: 1878-1908”, Türk Kültürü, III/26 (Aralık, 1964), s.84;
ayrıca bkz: Hüseyin Memişoğlu, !Bulgaristan ve Bulgaristan Türk Azınlık Sorunu..., s.116.

69