Page 81 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

manın neticesinde ortaya çıkmıştı. önce Tunuslu Hayreddin Paşa’nın yaşam hi-
kayesine kısaca değinmekte fayda vardır. Hay-
Bilindiği gibi, 1876 Kanun-ı Esasisi,
reddin Paşa, II. Abdülhamit devrinin
üç aşamadan geçtikten sonra ilan edilen “Ana-
başlangıcında 8 ay kadar ( 4 Aralık 1878- 29
4
yasa” ortaya çıkmıştır . Bütün bu aşamalarda
Temmuz 1879 ) sadaret makamında bulun-
elbette Kanun-ı Esasi`nin lehinde ve aleyhinde
muştur. Hayatı çok enteresan ve tesadüflerle
birçok tartışma olmuştur. Bu tartışmalar
doludur. “Tunuslu” namı ile şöhret olmasına
Kanun-ı Esasi ilan edildikten sonra da devam
rağmen, aslen Kafkasya doğumludur . Küçük
6
etmiştir.
yaşta Kafkasya`dan İstanbul’a getirilmiştir.
Anayasa tartışmalarının her zaman Nakibü’l-eşraf ve Reisü’l ulema Kıbrıslı Tah-
içinde olan II. Abdülhamit`e uzun saltanatı bo- sin Bey tarafından satın alındığı ve onun ya-
yunca çok çeşitli konularda birçok layiha su- nında büyüdüğü bilinmektedir. Kanlıca`daki
nulmuştur. Bu layihaların bir kısmı Padişah
Tahsin Bey`in yalısında diğer çocuklarla bir-
tarafından istenmeden, talep edilmeden veril-
likte yetiştirilmiştir. Tunus Valisi Ahmet
miş olmasına rağmen, bir bölümü de doğrudan Paşa`nın bir adamı iş için İstanbul`a geldi-
Padişahın isteği doğrultusunda hazırlanmıştır. ğinde, Hayreddin`i de yanına alarak Tunus’a
Bu yazının konusunu teşkil eden layıha da pa- götürmüştür. Tahsin Bey`e bir baba gibi bağ-
dişahın isteği üzerine Kanun-ı Esasi başta
lanan bir çocuğun ne için Tahsin Bey`den ay-
olmak üzere çeşitli konularla ilgili olarak Hay-
rıldığı, Ahmet Paşa` ya gönderildiği belli
reddin Paşaya sorduğu soruların cevabını arz değildir. Bilinen 1830`da İstanbul`dan dan ay-
ettiği bir layıhadır. rılıp Tunus`a gittiğidir. Ona “Tunuslu” denme-

Layıha Başbakanlık Osmanlı Arşiv ka- sinin sebebi de Tunus da uzun yıllar yaşaması
yıtlarına “ Hayreddin Paşanın Kanun-ı Esasi orada meşhur ve başarılı olmasındandır.
ve Mebusana Dair Padişah Suallerine Cevap
Hayreddin Paşa`nın Tunus da bir köle
5
Olarak Arz Ettiği Layıhadır” adı ile geçmiştir.
muamelesi görmediği aksine öz evlat gibi eği-
Evrak toplam altı sayfadan oluşmaktadır. İlk
timi ile uğraşıldığı anlaşılıyor. Ahmet Paşanın
sayfası giriş maiyetinde olup kalan beş sayfa
sarayında Arapça ve İslami İlimler alanında
ise Padişahın yönelttiği soruların cevaplarıyla
özel eğitim görmüştür. Askerlik mesleğine ge-
birlikte, “birinci sual-i âli” “cevabı, ‘ikinci
çerek süratle yükselmiştir. Bu dönemde
suali-i âli” “cevabı şeklinde, devam ederek so-
Ahmet Paşa, Tunus’ta modern bir ordu kur-
rulan yedi adet sorunun cevabını içermektedir.
maya çalışmaktadır. Bunun içinde Fransa’dan
Yani layıha soru ve cevapları şeklinde sunul-
dan dan uzman bir heyet getirilmişti. Hayred-
muştur. Belgenin arz ediliş tarihi 18 Haziran
din Paşa, bu Fransız uzmanlardan epeyce isti-
1880 (10 Receb 1297)`dır. Kanun-ı Esasi`nin
fade etmiştir. Ahmet Paşa`nın Tunus da
ilanından takriben dört yıl sonrasıdır.
kurduğu modern askeri okula Bardo Harp
II. Abdülhamit`in bu sualleri yönelttiği Okulu denmişti. Hayreddin, Bardo Harbiye
kişi Hayreddin (Hayruddin) Paşa`dır dır. II. Okulundaki görevli Fransız uzman ve müşa-
Abdülhamit’in, Hayreddin Paşa’ya sorduğu virlerle ilişki kurarak yeni sistemleri ve Fran-
soruların cevabını verdiği layıhaya geçmeden sızcayı öğrenmeye gayret etmiştir. 1840`da

79