Page 85 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

gili kişilerden kurulmuş bir komisyonun oluş- üç hayati konunun hızlı ve tam olarak yapıl-
14
turulması gerekmektedir . masına bağlıdır. Birincisi: Berlin Anlaşması
hükümlerinden henüz uygulanmamış olan iş-
Bir diğer önemli soru, Avrupa devletle-
lerin en az zararla halledilmesi kuralına tam
rinin, Osmanlı`nın mali işlerine karışmalarını
dikkat etmektir. Son derece hızlı ve acilen iç
önleyecek bir umur-ı maliye`nin ıslahı ve
düzenlemelerin uygulanmasına başlamak ve
hangi tedbirlerin alınmasına bağlı olduğudur.
bunun için anlaşma şartlarına uygun devlet-
Bu son derece önemli konuya verilen cevap:
lerle işbirliği yapmaktır. İkinci olarak: Adalet
Bu sorunun çözümlenmesi için İstanbul tara-
fından iki temel çözüm ortaya konulabilir. ve kanunların izin verdiği ölçüde, Avrupa dev-
Bunlardan ilki; Devlet şimdiye kadar ortaya letlerinin ve halkının hukuklarını muhafaza
çıkan borçlarını artırmayacaktır. Yani bundan edecek şekilde hareket etmek. Üçüncü olarak:
sonra devlet, diğer devletlere ihtiyaç duyma- iç işlerimizde şeriat politikasının muhafazası
dan, gücünün yettiği kadar harcama yapacak uygulanırken düzeltilmesi, ona göre hizmet
bundan böyle ödünç para almayacak. Böylece edebilecek memurun şeriat ve adalet uygula-
ödenebilecek kadar olan miktarını ecnebi masını yapanların gerçekten doğru seçimiyle
halka olan borcunun, faizine mahsuben ayıra- sözkonusu olacaktır. Doğru seçimle beraber,
rak alacakları iknaya çalısmak ve borcu bir bunların hareketlerinin kontrol edilerek üstelik
takvime dayanarak ödemek. Veyahut ikinci bir kontrolün atalarnın istikametinde yaptırılması
husus olarak; Maliye kurallarının doğrudan hususundan ibarettir. İşte eskiden beri ve de
yenileştirilip düzeltilmesi ile gelirlerin artırıl- halen Avrupalıların Osmanlıdan dan talep ede-
ması ile sağlanabilir. Avrupa devletleri nez- bileceği üç maddedir. Bu üç maddenin müm-
dinde güven tazelenmesi yapılarak temiz niyet kün olabildiğince uygulamaya çalışılması son
ile yenilenen borç ödeme takvimi yapıp ala- derece önemlidir. Böylece kimseyi dinleme-
caklılarla anlaşmak için de İngiltere ve Fransa den kendi başına iş yapan memurların fenalık-
devletlerinin iznini almak gerekir. Ancak bu larının da önü bu suretle kesilmiş olacak,
suretle maliye idaresine dair mutalaa sunula- yapılan işe karışmalara ve müdahalelere mey-
16
rak zaruri eski borçlarıyla, yeniden borçlanı- dan verilmeyecektir .
lacak ve borcu bitirmek için ödemeler iyi Osmanlının en uzun süre saltanatta kal-
niyetle olacaktır. Bu iki seçenekten birisi Pa- mayı başarmış Padişahının öğrenmek istediği
dişah tarafından seçilir ise, o seçtiği çözüme konular bunlardır. Sultanın yukarıdaki sorular-
istinaden o yönde konu dikkatlice incelenerek,
ları yönelterek Hayreddin Paşa`nın da fikirle-
mutalaa edilerek ona göre çözümleri ortaya
rini almak istediği görülmektedir. Belli ki,
konulabilir .
15
Paşa Sultanın takdirini toplamış, onun güve-
Sultan II. Abdulhamitin yedinci ve son nini kazanmış bir kişidir. Burada Kanun-ı
sorusu şudur. Avrupa devletlerinin Osmanlı Esasi ile ilgili soruların yanında, özellikle son
Devleti`nin iç işlerine karışmalarını engelleye- iki soru çok önemlidir. Padişahın öğrenmek is-
bilmek için neler yapılabilir? Hayreddin tediği Avrupa devletlerinin Osmanlı
Paşa`nın bu önemli soruya cevabı çok kesin ve Devleti`nin mali konularına karışmalarını en-
net’tir. Avrupa müdahalelerinin engellenmesi gelleyebilmek için maliye de nasıl tedbir alı-

83