Page 86 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

nabileceği, Osmanlı maliye sisteminin nasıl duğunu görüyoruz.
ıslah edilebileceğidir. Anayasaya konulabile-
Sonuçta şunu ifade edebiliriz ki, Hay-
cek tedbirlerle Avrupalıların mali işlere karış- reddin Paşa`nın genel anlamda Osmanlı idare
malarının önlenmesini düşünmektedir. Bugün
sisteminde son derece köklü bir değişime ta-
dahi Türkiye`nin en önemli sorunlarından biri
raftar olduğu görülmektedir. En fazla üzerinde
olan bu konuya Hayreddin Paşa`nın cevabı
durduğu konu, devlet, millet ve kişi hayatı icin
gayet açıktır. Günümüzde de tatbik edilebile-
temel unsur saydığı adalet ve herkese eşit uy-
cek basit bir çözümdür. Ancak uygulanabil-
gulamaların gerçekleştirilmesidir. Dünyayı
mesi için büyük gayret ve fedakârlık gerektirir. bilen, bilgili ve dürüst, bunun yanında islami
Çözüm bundan böyle Avrupa Devletlerinden kurallara da bağlı bir kişi olarak görülmekte-
borç para alınmaması bunun yanında alınmış dir. Bu özelliklerinden dolayı, Padişaha bir
olan eski borçların karşılıklı iyi niyetlerle bir cok kez yenilik teklifleri vermistir. Zaman
borç ödeme takvimine bağanarak bir an evvel zaman da II. Abdülhamit bizzat onun görüsle-
bu borçlardan kurtulunması şeklindedir. Öde- rine basvurmustur. Kimi zamanda Sultanın
meler yapılırken de yeni borçların gündeme doğrudan sorularını cevaplayarak, layıha ola-
getirilmemesidir. İkinci bir durum da mali ya- rak kendisine sunmuştur.
pının değiştirilerek gelirlerin artırılması yö-
19.yy.`ın ikinci yarsında II. Abdulhami-
nündedir. Bunun anlamı da büyük ölçüde
tin çözüm aradığı sorunların bizzat kendi ağ-
vergilerin artırılmasıdır.
zından dillendirmesi, bu dönemdeki ülke
Önemli konularadan birisi, Avrupalıla- problemlerine çözüm arayışının neticesinde et-
rın mali konular dışındaki meselerde de Os- rafındaki bir nevi danışmanları diyebilecegi-
manlının iç işlerine karışmalarının miz devlet ileri gelenlerinin fikirlerini, çözum
alınabilecek hangi tedbirlerle önlenebileceği- önerilerini öğrenmek istemesi bakımından bu
dir. Güçlü bir idare örneği gösterip, adalet ve layıha oldukça önemlidir. Tunuslu Hayreddin
kanunları, Osmanlı halkı olan Gayr-i Müslim- Paşa’nın, Padişahın suallerinden birine verdiği
lerin hukukularını muhafaza edecek şekilde cevap önemlidir. İmparatorluğun Anadolu ve
yerine getirmektir. Çünkü Avrupalılar genel- Rumeli tarflarında yaşayan halk için ayrı ayrı
likle Osmanlı Gayrı Müslim halkının haklarını anayasa yapılaması önerisidir. Paşa’nın ana-
bahane ederek Osmanlı`nın iç işlerine karış- yasa konusu ile iştigal etmiş bir kişi olmasına
maktadır. Ama burada güçlü ve dik bir duruş rağmen böyle bir öneride bulunmasını anayasa
sergilenmelidir. Diğer taraftan iç işlerimizde kavramını tam da kavrayamadığı sonucunu çı-
şeriat politikasınn korunması uygulanırken, karabiliriz. Anayasal bir metnin aynı ülke top-
buna göre düzenleme yapılmalıdır. Ayrıca hiz- raklarında yaşayan insanlar için farklı farklı
met edebilecek memurlarında şeriat ve adalet kanunlarla uygulama düşüncesi ilginçtir. Sul-
uygulamasını öne çıkaracak kişilerden titiz- tan II. Abdülhamit açısından baktığımızda ise,
likle seçilmesini vurgulamaktadır. Bu açıdan Anayasayı bir bahane ile lağv eden, esasında
baktığımızda Hayreddin Paşa`nın asıl amacı- anayasa taraftarı olmayan padişahın karşılaş-
nın, 19.yy`ın diğer bazı reformcuları gibi, tığı sorunların çözümünde acaba anyasal bir
müslüman kalarak modernlesme taraftarı ol- metin ile problemlerin çözüme ulaştırılıp ulaş-

84