Page 76 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

dönemde geriye çekilmiş olan Kazakların yine eğer şah meclis taraftarlarını bertaraf etmekte
sefirlere iadesi için şah nezdinde teşebbüs de kendisinde yeterli kuvvet görmüş olsa idi, hiç
bulunmak üzere Avusturya ve Fransa Sefir- bir nasihate kulak vermeyerek icra-yı mak-
lerini görevlendirdiler. Osmanlı Sefiri şemsed- sadını gerçekleştireciğinden kimsenin şüphesi
din Bey’de bu kötü ve karışık durum yoktur. Fakat benim bu tavrım ve davranışım
karşısında, herhangi bir işgal eğer söz konusu devlet-i aliye’ye muzır gördüğüm ve zararı
olur ise, insaniyet namına tüm devlet sefir- olacağı bir olayı engellemeye çalışmam ayrıca
lerinin müşterek olarak bazı teşebbüsler ve Osmanlı Devleti’nin şanı ve büyüklüğü hase-
tesirlerde bulunup bulunmayacaklarını sor- biyle İran’da meydana gelebilecek böyle
duğunda, Rus Sefiri ile İngiliz Maslahatgüzarı karışık bir durumu engelleme çabasında
devletlerinden özel bir talimat aldıklarından oldum. Ayrıca dahilde ve hariçde iyi tesir ed-
dolayı kimse ile müşterek hareket edemeye- erek sefaretimizin ulvi vazifelerini
ceklerini söylemeleri üzerine, Sefirler Heyeti ispat,mevkii ve konumunu ilan etmiş olması
(Heyet-i Süfera) bu konuda ortak bir hareket dahi hareketimin mahiyetindendir.” diyerek
de bulunmaktan kaçınmışlardır. İran’ın içinde bulunduğu karışık durumdan
dolayı kaygılarını dile getirmektedir. Eğer İran
Sefirler Heyeti’nin aldığı karar
Avrupalı devletlerin etkisi ve nüfuzu altında
gereğince ertesi günü Avusturya ve Fransa Se-
kalır ise bundan Osmanlı Devleti de zarar
firleri birlikte şahı görüp, sefarethanenin
görür demektedir.
muhafazası ve Kazakların iadesi, tüm sefirler
adına talep edilmiştir. şah tarafından da bu İran’daki bu iki grup arasındaki ilişki-
konuda muvafakat verildikten sonra belirtilen lerin, sefirler ve sefaret memurları ile ecnebi
sebeplere binaen vahim neticeler olmaması, en tebaya karşı hiç bir kötü niyetin söz konusu
önemlisi kan dökülmemesi ve bu karışıklığın olmadığı, bu nedenle yabancıların müsterih ol-
önünün alınması için elden gelen tüm gayret maları için şahın teminat verdiği görülüyor.
ve imkanın kullanılmasını Osmanlı Sefiri Belki de bir taktik olarak Rusya Sefiri ile İn-
kendi namına şaha tavsiye etmiştir. şemseddin giltere Maslahatgüzarının şahın bu tavrı
Bey, böyle bir uyarıyı kendi mevkiinde bulu- karşısında, iyi niyet ve durumu düzeltmek için,
nan birisi için, saltanat-ı seniye’nin İran’daki buhranı bertaraf etmek yolunda beyanat ver-
nüfuzu ve azametine uygun düştüğünü ifade miştir. Bu da yabancı misyon arasında mem-
etmektedir. Hatta şaha ve iki muhalif gruba bu nuniyet yaratmıştır. Ruslar ve İngilizler de
durum iyi etki yapmış, tarafsız sefirler tarafın- belki de politika gereği olarak karışıklığın
dan dahi takdir edilmiştir. şemseddin Bey daha düzeltilmesi için, kendilerinin de gayret içinde
sonra şaha İran’ın içinde bulunduğu durum ile olduklarını belirtiyorlar. Diğer büyük devlet-
ilgili olarak şu görüş ve tavsiyelerde bulun- lerin sefirleri de uygun birer cevap ver-
maktadır; “ İki grup arasındaki ihtilafın mişlerdir. şemseddin Bey, “…eğer ben de bu
çözümlenerek, Meclisde uzlaşılmasını tavsiye esnada cevap vermekten kaçınmış olsaydım,
ettim. Benim bu yoldaki teşebbüsatım şaha ne öteden beri kabul edilen konumuma uygun ol-
kadar tesir edip etmediğini bilemem ancak mayan, mevkiisiz ve zararlı bir şekilde hareket

74