Page 28 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

Ayrıca evvelki sene yapılan mahallerin gereği mahzurun giderilmesi gerekmektedir. Bunun
gibi tahkimiyle ikinci sene diğer kısmının sed ve içinde Fırat ve Dicle yoluna daimi surette itina
bendine çalışılmalı ve bu tertip üzere dört beş göstermek gerekir. Onun için buraya ikişer-üçer
sene zarfında tamamlanmalıydı. 37 ve daha sonrada gelir elde ettikçe, beşer-onar
Basra’nın günlük yaşamına dair bu tarz kıta tarak vapurlarının konulmasıyla nehrin
sorunlarının yanında bunlardan da önemli siyasi yataklarını temizlemek gerekmektedir. Özellikle
sorunları vardı. İngilizler, bölgede kısmi bu tarama usulünün yukarıdan aşağıya doğru
derecede olan, Osmanlı hâkimiyetini kötülemek uygulanması gerekmektedir. Hatta bu bölgeye
için her fırsatı değerlendiriyordu. Bölgede tarak vapurlarının büyüklerinden üç-dört kıta
bulunan bazı Osmanlı memurlarının yaptıkları konulup Hayy ve Şatra taraflarındaki arazinin
en ufak hata ve yolsuzlukları, Osmanlı meydana çıkarılmasıyla, seyr-ü sefain’e güzel
yönetimini kötülemek için propaganda bir hizmet edilmiş olacaktır. Bu başlı başına bir
taarruzuna dönüştürüyordu. İngiliz imar faaliyeti olacaktır. Bu da adı geçen heyetin
propagandasının ana teması, Osmanlının kötü yapacağı iskân ve imardan meydana gelen
idaresiydi. 38 gelirin böylece tekrar imar işi için harcanmasına
XIX. yüzyıl sonlarına gelindiğinde, bu vesile olacaktır. 39
bölgenin sorunlarından bir diğeri de, birçok Yüzyılın sonlarında buraya gelen V.
mahalde eskiden bol miktarda su bulunduğu Cuinet Basra’nın nüfusunu 18.000 olarak
halde, mahalli hükümet bakmadığından zaman göstermekte, Kamûsü’l-a‘lâm’da ise nüfusun
içinde kurumasıdır. Ayrıca bazıları da Araplar 20.000 civarında olduğu kaydedilmektedir.
tarafından kasden üstleri örtülerek gizlenip Şehirde birçok cami, mescit, han ve mahzenle
kapatılmıştır. Bunların tamir edilerek büyük bir çarşı bulunduğu, ayrıca 20 km.
açılmasıyla buralardaki arazide ziraat yapılması uzunluğunda bir surla çevrili olduğu, çevresinde
mümkün olacaktır. Ayrıca dağlar arasında baraj hurmalık ve bahçelerin yer aldığı, hurmalarının
inşasıyla yağmur sularının toplanarak, senelerce ve güllerinin çok meşhur olduğu
idare edebilecek şekilde su ihtiyacı giderilebilir. belirtilmektedir. Bölgenin yerlisi olmayanların
40
Bu durumlarda yeri ve zamanı geldiğinde ıslah cümlesi ancak kış mevsiminde ikamet ve ticaret
ve icra heyetinin nazar-ı dikkati çekilerek, edebilip, yaz mevsimi geldiğinde dağılmaktaydı.
buralarda yerleşim alanı olarak açılabilir. Ayrıca Gidecek yeri olmayanlar ise bu vahamet içinde
Fırat ve Dicle’nin ana yatakları dolmuştur. yaşamaya mecbur kalıyordu. Bu meselelerin
Çoğunlukla yukarıdan gelen yağmur ve kar çözümü Basra’nın mamuriyeti için alınması
sularını toplayamamaktadır. Bu nedenle bu gerekli önlemlerin başlında gelmekteydi. Bütün
yağmur ve kar suları boşa giderek, bunlardan bu olumsuz iklim ve hava şartlarına rağmen,
“hur” tabir ettikleri göl ve bataklıklar bölge stratejik açıdan ve diğer kaynakları
oluşmuştur. Bunların çevresi de geçit vermez açısından Avrupalılar için cazibe merkeziydi.
kamışlıklar ile kaplanmıştır. Bu nedenle buralar İngilizler, Hindistan’a gidecek bir yol
hükümet ve zabitanın korumasından çıkmış ararken Süveyş kanalını açmayı düşündüler.
imarlaşma kabiliyetini kaybetmiş birer pislik Fakat böyle bir durumun gündeme gelmesi
yatakları haline gelmiştir. Bundan dolayı bu boğazlar meselesini yeniden gündeme taşınması

26