Page 32 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

DİPNOTLAR

11 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra Center
1 Arabistan Yarımadasının doğusu ile İran’ın gü- for Middle Eastern Strategic Studies, Editörler:
neybatısı arasında kalan Hint okyanusuna bağlı Cengiz Eroğlu, Murat Babuçoğlu, Orhan Özdil,
körfez. Yusuf Hallaçoğlu, Diyanet İslam Ansiklo- Global Strateji Enstitüsü, Ankara 2005, s. 14.
pedisi 5. Cilt 114. Sayfa Basra körfezi Maddesi 12 Osmanlı Döneminde Irak, Osmanlı Arşivi Daire
2 Basra Körfezi yalnızca Osmanlı Devleti açısında Başkanlığı, Yayın nu: 83, İstanbul, 2006.
değil İngiltere için de son derece öneme sahiptir. 13 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Ev-
İngiliz siyasetinin 1798’den sonra öncelikli amacı rakı, Karton No:14, Evrak No:211, Zarf No:126,
doğudaki sömürgelerine saldırmak amacıyla kör- K u t u
fezi bir geçiş üssü olarak kullanmak veya bir “ile-
tişim kanalı” olarak tanımladıkları körfezdeki No:7. “Irak’a dair Nusret Paşa’nın Layihası”;Selda
yapıyı değiştirmek isteyenlere karşı burayı koru- Kaya Kılıç, “Nusret Paşa’nın Irak’da Islahat Öneri-
mak olmuştur. Farah Toufic, “Protection and Poli- leri”,XIV. Uluslar arası Türk Tarih Kongresi (Turkish
tics in Bahreyn, 1869-1915”, American University Congress of History),Ankara, 2002.
of Beirut, Beyrut 1985,s.14-15. 14 İlber Ortaylı; Osmanlı İmparatorluğu’nda İkti-
3 Dicle ve Fırat’ın birleşmesinden meydana gelen sadi ve Sosyal Değişim Makaleler I, Ankara 2004,
büyük Şattü’l- Arap Nehri, şehrin ortasından geçe- s. 173–174
rek Basra Körfezine akmaktadır. Bu büyük nehir, 15 Besim Darkot-M. Tayyib Gökbilgin, “Basra”,
her türlü deniz ve nehir taşımacılığına elverişli İ.A. , MEB Yay. , s. 325
olup, 24 saat içinde iki defa gel-git olayı yaşamak- 16 Ortaylı; a.g.e. , s. 174–175.
tadır. Basra’da bağ ve bahçe olmakla beraber dağ 17 Basra’da yetişen hurma çeşitleri şunlardı: Ha-
ve orman olmadığından sık sık sel baskınları mey- lavi,Sayir,Hadravi,Öse Ümran, Berhi, Beryem, Sü-
dana getirmektedir. Basra Vilayet salnamesi,1302. veydan, Avit, Fersi, Eşresi, Cevzi, Mektum, Hesabi,
4 Ahmet Ağaoğlu, “İngiltere ve Hindistan” , Cum- Petres, Zehdi, Kantar, Tayyibü’l isim, Şeker,
huriyet Matbaası, İstanbul,1929,s.12. Umu’d-dihin, Vekü’l-Cuma, Binti’l-seb, Aşkar,
5 Salih Özbaran, ‘’XVI. Yüzyılda Basra Körfezi Asabiu’l-acuz, Benati, Leylevi, Hedl idi. Bu hurma
Sahillerinde Osmanlılar: Basra Beylerbeyliğinin çeşitlerinin en lezzetlisi ve muteber olanı Halavi,
Kuruluşu’’, İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakül- Hadravi ve Zehdi olanıdır. Geri kalan çeşitler “ di-
tesi Tarih Dergisi, sayı 25, İstanbul 1971, s. 53– ğerleri” adı altında her yerde satılabilir. Osmanlı
57. Ayrıca detaylı bilgi için bakınız: Salih Özbaran: Vilayet Salnamelerinde Basra, s.123.
Yemen’den Basra’ya Sınırdaki Osmanlı, Kitap Ya- 18 Basra’da “Kare-i Kebir, “Kare-i Sagir” hurma öl-
yınevi, İstanbul 2004. çümünde kullanılırdı.
6 1756 yılında baştaki Sabah ailesinin iktidarı ele 19 Basra’daki meyve ağaçları şöyleydi: Erik, Elma,
aldığı Kuveyt (Hintçe kale sözcüğünün Arapça kı- Üzüm, Üzüm Korası, İncir, Turunç, Muz, Portakal,
saltmasıdır.) prensliği bunlardan en önemlisidir. Limon, Nar. , Osmanlı Vilayet Salnamelerinde
Bernard Lewis, Ortadoğu: İki Bin Yıllık Ortadoğu Basra, s.123.
Tarihi, Arkadaş yayınevi, Ankara,2013,s.416-417. 20 Basra’da meyve ve sebze çeşitleri “okka” ile sa-
7 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra Center for tılır ve alınırdı. Osmanlı Vilayet Salnamelerinde
Middle Eastern Strategic Studies, Editörler: Cengiz Basra, s.126.
Eroğlu, Murat Babuçoğlu, Orhan Özdil, Global 21 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı,
Strateji Enstitüsü, Ankara 2005, s. 13. 13 Eylül 1880 ( h.08/ L/1297), Mutasarrıf Hasan
8 Oktay Kızılkaya, XIX. Yüzyılın Sonu, XX. Yüz- Paşa’nın Basra Sancağı’nın İhtiyacat ve Islahatına
yılın Başlarında Basra Körfezi’nde Uluslar arası Dair Layihası.
Hakimiyet Mücadelesi, Turkish Studies, Internatio- 22 Ortaylı; a.g .e. , s. 176–177.
nal Periodical Fort he Languagesi Literature and
23 Hububat ve tüm zahire çeşitleri “batman” ve
History of Turkish or Turkic Volume, 8/7 Summer
2013.s.294. tağar” ile ölçülüp değerlendirilirdi. Osmanlı Vilayet
Salnamelerinde Basra, s.126.
9 Selda Sert, Bir Toprak Rejimi Olarak Emlâk-ı
24 Mahsuller ise şunlardı: Buğday, Arpa, Çeltik,
Hümayun: Basra Örneği (1876–1909), Yüksek Li-
sans Tezi, İstanbul, 2006, s. 48 Kum darı, Ak Darı, Mısır, Madımak, Susam, Os-
manlı Vilayet Salnamelerinde Basra, s.123.
10 Zekeriya Kurşun, Necid ve Ahsa’da Osmanlı
25 Diğer mahsulâtlar içinde yetiştirilen sebze çeşit-
Hâkimiyeti, Ankara 1998, s. 7
leri de şöyle idi: Bakla, lahana, Domates, Kavun,

30