Page 33 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

karpuz, Soğan, Bamya, Salatalık, Donlaban (Bir harekete geçmişlerdi. Bunun üzerine İngiliz hü-
çeşit etli mantar),Sarımsak, Kabak, Yer Elması, Fa- kümeti ve Doğu Hindistan Kumpanyası Irak su-
sulye, Lobiye, semiz Otu, Turp, Kereviz, Mayda- yollarını işletmek üzere bir program hazırlamıştı.
noz, patlıcan, Biber, Şalgam, Çevender, Havuç. Ancak bu girişime önce Fransa konsolosu engel
Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, s.124.
olmaya çalışmış bunu Osmanlı Devleti’nin Basra
26 Basra Vilayet Salnamesi,1302,1311. körfezi konuları ile görevli Basra kapudanı izle-
27 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, MKT. MHM, mişti. Bununla beraber İngiltere Hükümeti, Bab-
383/26. ı Ali’de sahip olduğu nüfuz sayesinde Dicle ve
28 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, s.126. Fırat’ın haritasını çıkarmak için iznini almıştı.
29 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, s.126. Basra kapudanının itirazı yüzünden beş yıl kadar
30 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, s.126. bu proje yapılamamıştı. Ancak 1839’da İngilizler
31 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, s.127. bu iki ırmağın haritalarını yapmak için proje ha-
zırladılar ve 1842’de bu iki suyolu haritası ta-
32 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı, mamlandı. Suphi Saatçi, Tarihi Gelişim İçinde
14 /2256 /126 /1. s.8 Irak’ta Türk Varlığı, Tarihi Araştırmalar ve Dokü-
33 Zekeriya. Kurşun; Basra Körfezinde Osmanlı mantasyon Merkezleri Kurma ve Geliştirme
İngiliz Çekişmesi, Ankara 2004, s. 10 Vakfı, İstanbul 1996, s.106.
34 Zekeriya. Kurşun; Necid ve Ahsa’da Osmanlı
Hâkimiyeti, Ankara 1998, s. 220 42 Mübahat Kütükoğlu, Osmanlı-İngiliz İktisadi
35 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı, Münasebetleri, C.II. İstanbul, 1976,s.76-78.
a.g. b, s.1 43 Ufuk Gülsoy, ‘’Kutsal Proje: Ortadoğu’da Os-
36 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, Global manlı Demir Yolları’’, İstanbul, 2010, s. 71
Strateji Enstitüsü, (ORSAM), Center for Middle 44 Zekeriya Kurşun; Basra Körfezinde Osmanlı
İngiliz Çekişmesi, Ankara 2004. s. 171.
Eastern Strategic Studies, Editörler: Cengiz Eroğlu,
45 Ufuk Gülsoy, a.g. e, s.226
Murat Babuçoğlu, Orhan Özdil; Ankara 2005, s. 68.
46 Ufuk Gülsoy, a.g.e ., s. 229-230.
37 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Evrakı,
47 Kendisinden önce de bölgeye Sultan Abdül-
a.g. b, s.l.
37 Osmanlı Vilayet Salnamelerinde Basra, s. 20. hamit tarafından Ömer Paşa gönderilmiştir.
38 Oktay Kızılkaya,a.g,m,s.299; BOA,YEE,8/7.(21 48 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Ev-
şubat 1313-5 Mart 1898) rakı, Karton No:14, Evrak No:211, Zarf No:126,
39 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Ev- Kutu
rakı, Karton No:14, Evrak No:211, Zarf No:126, Kutu No:7.
No:7. 49 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Esas Ev-
40 Yusuf Hallaçoğlu, Basra Körfezi Maddesi Diya- rakı, Karton No:14, Evrak No:211, Zarf No:126,
net İslam Ansiklopedisi 5. Cilt, s.114, Kutu
41 Ayrıca, 1830’larda Fırat ve Dicle suyollarından No:7.
yararlanılarak, Birecik’ten Basra’ya kadar uzanan 50 Oktay Kızılkaya, a.g,m,s.299; BOA. HR.
bir hat kurmak amacına yönelik olarak İngilizler SYS.95/36. (6 Haziran 1911)

31