Page 13 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

yetiştirilmesi ve terbiyesi için seyyar ve çadır geldiğinde ıslah ve icra heyetinin nazar-ı
hayatı yaşayan (çadırnişin) çocuklara ilkokul dikkati çekilerek, buralarda yerleşim alanı
teşkil edilmelidir. Sünni mezhep üzerine bu olarak açılabilir. Ayrıca Fırat ve Dicle’nin ana
okullara öğretmen olarak da Arap, Kürt, Türk yatakları dolmuştur. Çoğunlukla yukarıdan
yani Arabistan, Harput,Diyarbakır, Musul, gelen yağmur ve kar sularını
Şehr-i Zor, Süleymaniye, Bağdat, Basra ve toplayamamaktadır. Bu nedenle bu yağmur ve
Necedin’de yetişmiş sağlam talebelerden kar suları boşa giderek, bunlardan “hur” tabir
imtihan ile bu adı geçen mekteplere mahalline ettikleri göl ve bataklıklar oluşmuştur.
göre idarelerine yeterli maaşlar verilerek tayin Bunların çevresi de geçit vermez kamışlıklar
edilmelidir. ile kaplanmıştır. Bu nedenle buralar hükümet
İskana açılacak bölgelerin Fırat, Dicle ve zabitanın korumasından çıkmış imarlaşma
ve Habur gibi ırmaklardan cetvel ve kanallar kabiliyetini kaybetmiş birer pislik yatakları
açılarak oluşturulacak bağ ve bahçeler haline gelmiştir. Bundan dolayı bu mahzurun
sulanmalıdır. Bunun için bu imarı yapabilecek giderilmesi gerekmektedir. Bunun içinde Fırat
mühendisler aracılığı ile “amele-i mükellefe ve Dicle yoluna daimi surette itina göstermek
tertibiyle” harfiyatı verilerek açtırılmalıdır. gerekir. Onun için buraya ikişer-üçer ve daha
Fırat ve Dicle’nin yakın bölgelerinde, imar ve sonrada gelir elde ettikçe, beşer-onar kıta tarak
ziraate uygun pek çok mahalle bulunmaktadır. vapurlarının konulmasıyla nehrin yataklarını
Onun için bu bölgede çok uygun ziraat alanları temizlemek gerekmektedir. Özellikle bu
olduğundan bu ırmaklardan yararlanılabilir. tarama usulünün yukarıdan aşağıya doğru
Yapılacak havuzlarda sular toplanıp, kanallar uygulanması gerekmektedir. Hatta bu bölgeye
aracılığı ile arazinin sulanması sağlanır. tarak vapurlarının büyüklerinden üç-dört kıta
Tulumbalar konulmak suretiyle de iskan konulup Hayy ve Şatra taraflarındaki arazinin
olunacak olan bölgenin su ihtiyacı meydana çıkarılmasıyla, seyr-ü sefain’e güzel
karşılanabilir. Bu nedenle buralara su toplayıp, bir hizmet edilmiş olacaktır. Bu başlı başına
yararlanılması için havuzlar inşaa edilmelidir. bir imar faaliyeti olacaktır. Bu da adı geçen
Ancak öncelikle bu bölgelerde keşif heyetin yapacağı iskan ve imardan meydana
yapıldıktan sonra, uygulamaya geçilmesi de gelen gelirin böylece tekrar imar işi için
gerekmektedir. harcanmasına vesile olacaktır.
Bu bölgelerde bir çok mahalde eskiden Basra Körfezi sahilinde ve Şatt-u Fırat
su bulunduğu halde, mahalli hükümet boyunda seyr ve seyehat edebilecek “sefa’in-i
bakmadığından zaman içinde kurumuştur. bahriye” ve nehrin inşaasına merkez
Ayrıca bazılarıda Araplar tarafından kasden olabilecek, korunaklı ve müstahkem bir
üstleri örtülerek gizlenip kapatılmıştır. tersane ve havuzu inşa ettirilmelidir. Islah ve
Bunların tamir edilerek açılmasıyla icra heyeti çok büyük titizlikle bu işi
buralardaki arazide ziraat yapılması mümkün uygulamaya sokması ve burada çalışacak
olacaktır. Ayrıca dağlar arasında baraj kişileri titizlikle bulması lazımdır.Özellikle
inşasıyla yağmur sularının toplanarak, bütün Irak dahilinde ve Arabistan’da tramvay
senelerce idare edebilecek şekilde su ihtiyacı ile seyehat mümkün kılınmalıdır. Ticaret ve
giderilebilir. Bu durumlarda yeri ve zamanı posta yolları ile köprülerin yaptırılması

11