Page 10 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

yayınlamıştır. Bunlara İngiliz Politika taraftarındakilere ise bazı incik, boncuk
memurları da büyük ihtimam takdim edilerek, devlet-i aliyye’ye sadık
göstermektedir.Kadiri’lerin “ilm-ü hali” daha teba’lar olması sağlanmaya çalışılmaktadır.
önceden bir nüshası Devlet-i Aliyye’ye takdim Ama bu gruplar çoğu zaman devlet
edilmiştir. Bu “ilm-ü hal”in içeriğine göre; idaresinden ürkütülmekte, onlarda illet olark
• Şeyh evladı ve kardeşlerinin ulu bir zulm ve düşmanlık etmektedirler. Oysa bu
makamda bulunduklarına itikad etmek grupların çoğu bu duruma vakıf olmadığından
gerekmektedir. dolayı cehaletlerinin etkisiyle devlete karşı
• “Kadiri Şeyhi” müridleriyle daima zararlı olabilecek davranışlarda sunni
suretde meşgul olmak zorundadır. mezhepden olanlar tarafından bile
• Şeyhin yani nakib’in oğulları, torunları yapılabilmektedir.
ve kardeşlerine “Pir” denmelidir. Bölgede Samarra ve Anza aşiretleri
• Onların huzurunlarına girip çıktıkça hükümetin yani bizzat Vali Paşa hazretlerinin
secde etmelidir. bilgisi olduğu halde, Deylim, Samarra kazaları
• Onların talimatlarıyla halkı, dahilinde birbirleriyle muharebe etmektedirler.
muhammediye dininin “kelime-i tevhid-i Bir taraftan da Necef ve Şeref kazaları
ahmediye olan “la-ilahe illallah dahilinde hükümet memuru kaymakamının
Muhammedün resulallah” müridlerine karşı, bilgisi dahilinde olarak Şia’lar tarafından barut
cahil Hindistan, Afganistan, Arabistan, Acem, imal edilip, Şia olan Araplara dağıtılmaktadır.
ve hatta Lazistan’a kadar yaymalarını Bu tarz olayları duyan ve bunu ihbar edenlere
sağlamaktır. devlet-i aliyye’ye sadık Vali Paşa tarafından
Bu da İngilltere Devleti gibi güçlü bir ödül verileceği de duyurulmuştur.
devletin dikkatine sunularak, onların desteği Süleymaniye dahilinde Bağdat
ve gözetiminde yapılması öngörülmektedir. Şeyhleri (nakibeleri) devlet-i aliyye’ye karşı
Diğer taraftan İran’da Kerbela, Necef, zorbalık ve mezalim hareketlerinde
Samara ve Nefs-i Bağdat’da Şia bulunmaktadırlar. Bağdat Şeyhleri “bab-ı
Medreselerinde “talabe-i ulüm” şeyh” namıyla Bağdat halkının lisasında
yetiştirilmektedir. Arabistan’daki çadır “hükümet-i şereffiyye” olarak
halkından, İran ve diğer bölgelerden özellikle isimlendirdikleri zorbaların bulunduğu yer
Hindistan Şii’lerinden buraya para Kadiri dergahıdır. Bu dergah açıkça Hindistan
gönderilmektedir. Bu paraların tamamı imam ile İngilizlerin politikalarını uyguladıkları ve
ya da onun vekilleri, bazan da İngiltere’nin buradan etrafa yaydıkları bir merkezdir. Bu
Bağdat Konsolosluğu aracılığı ile Şii durum böyle apaçık ortada olmasına rağmen
mezhebine aktarılmaktadır. Devlet-i Aliyye Dersaadet ricalinden, Vali Paşa hazretlerinden,
memurları ise buralarda olan biteni bütün mülkiye ve adliye memurları buradaki
bilmemekte, bunu anlamaya ve idrak etmeye bu meseleleri, İran sınırındaki durumu, Basra
liyakat ve kabiliyetleri olmadıkları için, körfezi dahilinde İsfahan Valisi şehzade
vakitlerini sefahat ve servet edinmek için Zillu’s-sa Han ile geçen sene İngilizlerin
harcamaktadırlar. Sunni mezhebinden olan ve yaptıkları anlaşmaya göre; İngilter’nin
buna hizmet eden postnişin ve Hindistan politikasının ne olduğu, burayı

8