Page 8 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

bölgenin ıslahata ihtiyacı olduğu görülmektedir. Bu nedenle halkın emniyeti
belirlenmektedir.Bütününde ise, ıslahata kaybolmuştur. “şımar-ı araban” vergisi olan
neden ihtiyaç duyulduğu açıklanmıştır. Bunun seksen bin guruşu toplamak bahanesiyle,
için bölgeyi tanıyan, konusuna hakim, durumu Bağdat Vilayet’inin, Musul Vilayeti dahiline
bilen, ıslahat girişimlerini yürütebilecek bir göndermiş olduğu Tabur Ağası Muhlis Efendi
“Islahat Heyeti” (Heyet-i Islahıye) ile oğlu Abdullah Çelebi’nin topladığı 2.000
görevlendirrileceği yerde, bu iş yalnızca bir (ikibin) lira ile bir at ve kısrak aldıklarını,
kişi üzerine Ömer Paşa’ya verilmiştir. Oysa Ömer Paşa’nın haber almasıyla, bunların
Avrupa’da bu kadar büyük bir kıtanın ıslahatı hesabına bakmak üzere Bağdat Valisi Hacı
için, Avrupalıların “program” tabir ettikleri Hasan Paşa’ya telgrafla haber verilmiştir.
düzenlemelri uygulamak amacıyla ıslah Özellikle Bağdat Nakibi Seyyit Süleyman
heyetleri oluşturulur. Fakat burada herhangi Efendi ve biraderi Seyyid Abdurrahim ve
bir program da belirlenmemiştir. Yapılacak Ahmet ile Derviş adındaki kişiler, onların
düzenlemelerin tamamı özellikle bir karar etrafındaki diğer adamları Bağdat Vilayeti
defteri ve cetvele uygun bir program dahilinde dahilinde zülum yapmaktadır. Bağdat valisi de
değil de başıboş, ne yapılacağına dair kendisine gönderilen dilekçe ve telgraflardan
belirlenmiş bir metin dahi eline verilmeksizin dolayı kuşkulanıp, meraklanmıştır. Bu durum
yalnızca kendisinin dirayetine bırakılmıştır. hem tabur ağası Abdullah’a, hem de Ömer
Özellikle Irak kıtasında birçok mülkiye ve Paşa’ya bildirilmiştir. Ancak Ömer Paşa bu
askeriye dairesinde hürmet edecek adamların bölgeye gelememektedir. Burada Yezidilerin
bulunmamasından dolayı Musul ve Kerkük’de Şeyhi Abdülkadir’in dergahı ve taraftarları
bulunan 12. Fırka’da olan Zabıtan askeri vardır. Onlara dokunmak dergahlarına
terbiyesini kaybederek, uygunsuz (fesad-ı dokunmak gibidir. Bu bölgede özellikle de
ahlak) davranışlarda bulunmaktadırlar. Musul, Süleymaniye ve Kerkük’de dervişler
Kahvehanelerde askeri elbiseleriyle hatta aracılığı ile Ömer Paşa aleyhinde iftiralar
bazen bazıları askeri elbiselerini çıkarıp iç atılmaktadır. Bu bölgelerin gelişmemesi,
donlarıyla tavla gibi oyunlarla meşgul buralara Devlet-i Aliyye’nin giremeyip,
oldukları görülmektedir. En vahimi de gerekli ıslah çalışmalarını yapamaması ve
Musul’da bulunan askerlerin oldukça uzun bir böyle gelişmemiş, harab bir vaziyette kalması
süredir maaş alamamalarıdır. Askerlerin bunların işine gelmektedir. Bütün bu
itaatsizliklerinin nedenlerinden biriside budur. nedenlerden dolayı bölgeye Ömer Paşa’nın tek
Ancak henüz şu esnada askerler birikmiş gönderilmesi düşünülmüştür. Ancak özellikle
maaşlarını gönderilen meblağdan alarak tahsil mahalli zorbalar Ömer Paşa’nın uygulamak
etmişlerdir. Asker maaşlarının ödenmesinden istediği ıslahatı sekteye uğratmışlardır. Bu da
sonra, geriye kalan 10.000 (onbin) lira ile yaşamlarını burada idame eden memurlar ve
harab bir halde bulunan piyade ve süvari halk üzerinde olumsuz etki yaparak, zarara
kışlalarının hayvanları yenilenmiştir. Şunu da uğramışlardır. Bilerek ya da bilmeyerek
belirtmek gerekir ki, 12. Fıkra’nın umera ve ıslahata karşı çıkanlar farkında olmadan
zabıtanı, mülkiye ve adliye memurlarının kötülük yapmışlardır. Aslına bakılırsa bu
halka karşı zalimane davrandıkları durumdaki insanlar Irak ve Arabistan kıtasının

6