Page 15 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

yanına çekilerek kontrolleri sağlanabilir. Ancak bu da yeterli olmadığı takdirde, ıslahat
Böylece birçok başıboş, günahkar ve suç uygulamaları hayata geçirildikçe elde edilen
işlemeye meyili olanlar, falan şeyhe veya falan kazançlardan da fazlalık her ne olur ise, ıslahat
tekke mensubudur denilerek, emre muhalefet sandığına konulup, idareli olarak kullanılması
edenler tesbit edilebilir. Böylece bu tarz gerekecektir. Kolaylık olacak ise, mahsulatın
huzursuzluk yaratanlara meydan vermeyerek alındığı ve de devlet gelirlerinin tahsil edildiği
bunlar belirlenmiş olur. Bu şekilde de vilayet zamana kadar, sonra yerine konulmak üzere
ve memleket idaresi, Islah heyeti tarafından Irak kıtasında bulunan gelirin ıslahat sandığına
büyük bir dirayet ve sadakatle uygulanması verilmesi söz konusu olabilir. Bu işi
sağlanabilir. kolaylaştırmak içindir, uygulanmasında
Önemli bir madde daha vardır ki, o da herhangi bir sakınca görülmemelidir.
Diyarbakır, Bağdat, Basra, Süleymaniye, Kısaca Islahat Hareketi’nin toplam
Şehr-i Zor gibi şehir ve kasabalarda yaşayan maliyeti takriben bir milyon ve belki de iki
kabileler bir yerden, diğer bir yere nakledilip milyon Osmanlı lirasına mal olacaktır. Buna
değiştirilebilir. Ya da eskiden şöhretli olan karşın bu kadar külliyatlı bir meblağın şimdi
,devlete yararlılık gösteren, belde ve zamanı ve sırası değildir gibi itiraz
memleketin ileri bir ayanı kullanılarak, yapıştırılacağından, bu konuda en önemli
buraların gerçekten tanınanlarına sadık mütalaa ve tetkikata alınacak en önemli
hizmetlerinden dolayı ödül verilerek bunlar durum şudur. Yapılacak olan ıslahat için ne
kazanılabilir. Saltanatın yüksek şanı ve kadar para sarfedilmiş olur ise, bir sene sonra,
devletin icabı gereği olarak da bu kişilere iki misli ve belki de üç dört misli gelir
mülki, ilmi veya askeriye’den rütbeler verilirse getirecektir. Bu nedenle bu konuda tereddüt
fevkalade olacaktır. Ayrıca buralarda görev etmeyi gerektiren bir engel yoktur. Eğer bu
yapmış, emekli olmuş, çalıştığı bölgeyi vatan ıslahat programının uygulanması için hazine
edinmiş kişilerin bulunduğu bölge ve yöre’de 250.000 lirayı vermeyi kabul eder bu da
istihdamı sözkonusu olabilir. Bu istihdam kesinleşir ise, faizi ile birlikte geri ödemesi
konusu kuralları bozmayacak şekilde bir karar yapılacaktır.
altına alınması uygun olur. Islah heyeti’de bu Görüldüğü üzere Nusret Paşa, Irak ve
durumu olgunlukla karşılayıp, dikkat ve itina Arabistan bölgesinde uygulanacak ıslahatın,
ile uygulamalıdır. Umumun geleceği için bu bir heyet oluşturularak yapılmasından taraftır.
tecrübeyle sabittir. Bu heyetin bir program dahilinde hareket
Kaleme alınmış olan bu fezleke’deki etmesi de öngörülmektedir. Oluşturulacak
beyan edilen Islahat ve Irak’ın tanzimi hemen olan bu heyetin işinin ehli, bölgeyi çok iyi
süratli ve kuvvetli bir şekilde iyi niyetle tanıyan, devlete sadık, dürüst kişilerden
uygulanmalıdır. Islah Heyeti sandığında da oluşması gerektiğini söylemektedir.
tüm bu düzenlemeleri yapabilmek için Gerçektende doğru bir saptama yapmıştır.
herhalde yeterli miktarda bir meblağ Nusret Paşa’nın üzerinde önemle durduğu bir
bulunması gereklidir. Bütün bu ilkel şartların konu da bölgedeki nüfus miktarıdır. Yani
düzeltilmesi için öncelikle 250.000 bölge nüfusunun sayım yapılarak tespit
(İkiyüzellibin) lira verilmesi uygun olur. edilmesi hatta hayvan sayılarının dahi

13