Page 16 - Tarih Çevresi Dergisi - Ocak Şubat Sayısı 2021

tarih çevresi

belirlenmesi gerektiğini ifade etmektedir. ihtiyacının karşılanabileceğini dile getiriyor
Özellikle burada yaylak ve kışlak hayatı Fırat ve Dicle nehirlerinin yataklarının
sürdürüldüğü, yörenin büyük bir bölümünün temizlenmesi işi ile burada 1869’da valilik
göçebe bir yaşam tarzı bulunduğu için, burada görevi yapan Mithat Paşa da özellikle
ne kadar aşiret ve kabilenin bulunduğunu ilgilenmiştir. Bu konuda Nusret Paşa da tarak
tesbit etmenin önemi üzerinde duruyor. Çünkü vapurları alınarak, bu nehirlerin yataklarının
ancak böylece bir idari teşkilatlanma (mahalle, temizlenmesi gerektiğini belirtmektedir.
nahiye, kaza, liva ) yapılabilecektir. Hatta Böylece çevrede oluşan bataklıklar ıslah
çadırda yaşayanlara seyyar yöneticiler edilip, Dicle ve Fırat da temizlenerek
atanabileceği fikrini ortaya atıyor. Ancak etrafındaki arazilerde hem iskana hem de
11
kanaatimizce koşullar gözönüne alındığında tarıma açılacaktır . Aynı zamanda da bu
pek gerçekçi görülmemektedir. nehirler üzerinde seyahat imkanı doğacaktı.
Eğitim ve öğretim konusunu da önemle Ayrıca Basra Körfezi sahilinde bir tersane
vurgulamaktadır Özellikle çadır hayatı süren kurulmasının uygun olduğu böylece Şatt-ü
göçebe çocuklarına mutlaka bir ilkokul eğitiminin Fırat boyunda seyr ve seyehat edebilmenin
verilmesi gerektiğini belirtiyor. Bu okullarda mümkün olacağı belirtiliyor.
sünni mezhep ön planda tutularak ona göre talim Nusret Paşa’nın bir diğer önerisi de
terbiye verilmesini istiyor. Okullardaki eğitici bütün Irak ve Arabistan’da tramvay ile
kadronun da yörede konuşulan dillere hakim, yolculuğun mümkün kılınmasıdır. Ancak
yeterli düzeyde, imtihan ile seçilerek bölgesine dönemin son derece önemli ve pahalı bir
göre uygun bir maaş ile tayin edilmesi gerektiğini yatırımı olan bu girişimin gerçekleşmesi de
ifade ediyor. çok mümkün görülmemektedir. Yine ticaret,
Bilindiği gibi Irak ve Arabistan posta yolları, köprülerin yaptırılması, eskilerin
bölgesinin bir bölümü arazi yapısı açısından onarılması da medeniyetin gereği olarak
çöldür. Dolayısıyla buralarda tarım ve bağ, görmektedir. Ayrıca bu seyehat yollarında
bahçe yapabilmek için su ihtiyacı önemlidir. güvenlik konusuna da değinerek, can ve mal
Bu açıdan da Fırat ve Dicle ırmakları bölgede güvenliğinin sağlanmasının kesinlikle gözden
sulama açısından kullanılması oldukça kaçırılmaması gerektiğini ifade etmektedir.
mühimdir. Bölgeyi iyi tanıdığı anlaşılan Yol güzergahları üzerindeki eski binaların da
Nusret Paşa’nın, birçok mahalde eskiden su tamir edilerek kullanılabilir bir hale
kanalları bulunduğu halde bunların getirilmesini ifade etmektedir. Ayrıca bazı
birçoğunun bakımsızlıktan ve hatta bazılarının karayolları üzerinde, uygun mahallerde vilayet
kasten üstü kapatılarak kullanılmaz bir halde ve liva teşkiline kolaylık sağlanması
olduğu ifade ediliyor. Bunun için hem bahçe gerektiğini vurgulamaktadır.
sulamasında hem de sulak arazinin çevresinin Islah Heyet’inin Irak bölgesinde
yerleşime açılması bakımından su havuzları, yaşayan İslam ve Hırıstiyan halkına çok dikkat
su kanalları oluşturulması gerektiğini edip, itina göstermesi gerektiğini de
belirtiyor. Hatta daha da ileri giderek dağlar vurgulamaktadır. Çünkü bu bölge çok kritik
arasına baraj inşaasıyla, yağmur sularının bir yapıya sahiptir. Eğer bir kez kontrolden
toplanarak, senelerce idare edilebilecek su çıkarsa çok ciddi, çözümü çok zor problemler

14