Page 198 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 198
tarih çevresi
Müttefiklerin başından beri tepkilere neden takip ettiği politikayı Vekiller Heyeti tasvip
olan, Almanya'ya krom ihracını hala etmemiştir. Bunun üzerine Hariciye Vekili
sürdürmekteydi. Bunun üzerine 14 Nisan 1944 istifa etmiştir. Hariciye Vekilliğini vekaleten
günü İngiltere ve ABD, Türkiye'ye, Başvekil idare edecektir."227
Almanya'ya derhal krom gönderilmesinin
Müttefikler, genellikle Mihver yanlısı
durdurulmasını, aksi durumda ekonomik
olarak tanınan Dışişleri Bakanı Numan
ambargo uygulayacaklarını bildiren ortak bir
Menemencioğlu'nun istifası ile biraz olsun
nota vermek zorunda kalmışlardı.223 Bunun
rahatlamıştı. Oysa Menemencioğlu'nun dış
üzerine Dışişleri Bakanı Numan
siyasası ile İnönü'nün dış siyasası arasında
Menemencioğlu 20 Nisan 1944 günü
böylesine kesin çizgilerle belirlenebilecek bir
TBMM'de bir konuşma yapmış, Almanya'ya
ayrım olduğu tartışmalı bir konuydu.228
krom ihracatının 21 Nisan 1944 günü akşamı
Ayrıca, Dışişleri Bakanı Menemencioğlu'nun
saat 19.00'da durdurulacağını açıklamıştı.224
istifasına "sıhhi sebep" dışında bir neden
Bu şekilde Türkiye ile Müttefikler arasındaki
gösterilmemiş olması, bu görev değişikliğinin,
bir sorun da ortadan kalkmış bulunmaktaydı.
açıkça siyasal nedenlere dayandığının bir
Bu sorunun halledilmesinin hemen ardından
başka kanıtını oluşturmaktaydı.229 Suat
Türkiye ile Müttefikler arasında bir başka
Bilge'nin dediği gibi; "İnönü İngilizleri
sorun yeniden nüksetmiş, İngiltere Dışişleri
yatıştırmak için Menemencioğlu'nu
Bakanı, R. Anthony Eden, İngiliz
harcamıştı."230
Parlamentosu'nda yaptığı bir konuşmada,
Alman savaş gemilerinin Türk Boğazlarından 23 Haziran 1944'te İngiltere, ABD'ye
geçtiğini "Majestelerinin Hükümeti, Türk Türkiye üzerindeki siyasetini açıklarken, Türk
Hükümeti'nin bildik manevralara dış siyasasında yapılan değişiklikleri yeterli
kalkışmasından ötürü derin bir tedirginlik görmemekteydi. Türkiye'nin Almanya ile
duymuştur..." diyerek açıklamış ve Türk ekonomik ve diplomatik bağlarını kesmesini
Hükümeti'ni sert bir biçimde kınamıştı. Eden'e istemenin zamanının geldiği kanısındaydı.231
göre Türkler, Alman gemilerini yetersiz bir Churchill de düşüncesini Stalin'e göndermiş
biçimde gelişigüzel aramaktaydılar. Bu arada olduğu kişisel mesajında açıkça dile
İngiliz basını da Türkiye'ye karşı bir getirmişti.232 Türk kamuoyunun da bu
kampanya başlatmış bulunmaktaydı.225 konuda pek istekli görünmesi dikkat çekici bir
Müttefiklerden gelen protestolana ortaya çıkan durumdu. Türkiye'nin Almanya ile ilişkilerini
olumsuz durum Türk Hükümeti'ni sıkıntı içine askıya alma sürecinin başlangıcı olan Mayıs
sokmuştu.226 Sonunda Türk Hükümeti, 15 1944'teki basında yer alan makalelerin, Türk-
Haziran 1944 günü bir toplantı yaparak, konu İngiliz dostluğunu vurgulaması, bu
ile ilgili şu açıklamayı yapmak zorunda makalelerin önemli bir kısmının gazeteci-
kalmıştı: "Hariciye Vekilimizin son günlerde mebuslar tarafından yazılmış olması,
196
