Page 199 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 199
tarih çevresi
Hükümet'in tutumunu göstermesi bakımından başlayarak Türkiye'de kendini gösteren kökten
da önemliydi.233 İşte Türk kamuoyu böyle bir siyasi değişimin dış siyasi koşullarla ilgili olup
hava içindeyken, TBMM olağanüstü olmadığını anlayabilmek için her şeyden önce
toplanmış, Başbakan Şükrü Saraçoğlu o günlerde kendilerine "Üç Büyükler" denilen
Hükümeti'nin bu konudaki kararını açıklamış, ABD, İngiltere ve SSCB'nin bu savaş boyunca
savaş boyunca Türkiye'nin hiç tarafsız geliştirmiş oldukları ortak siyaset üzerinde
olmadığını, İngiltere'nin yanında yer aldığını durmamız gerekecektir. Daha savaşın başında,
vurgulamak gereğini duymuş, ardından karar 12 Temmuz 1941'de Moskova'da İngiltere ile,
tasarısı oylanmış ve CHP'nin Ali Rana Tarhan 1 Ağustos 1941'de ABD ve SSCB arasında
başkanlığındaki müstakil grubu tarafından da ortak bir hareket antlaşması imzalanmıştı.
desteklenerek kabul edilmiştir.234 Böylece bu üç ülke birbirlerine her türlü
yardımı yapmayı ve düşmanla ayrı ateşkes ve
TBMM'den çıkan bu karar, ertesi gün
barış imzalamamayı birlikte kabul etmiş
Başbakan Şükrü Saraçoğlu ve Falih Rıfkı
bulunuyordu.236
Atay'ın öncülüğünde tüm gazetelerin
başmakalelerinde desteklenmiştir. Bu arada İkinci Dünya Savaşı'nın en yoğun olarak
Almanya ile ilişkilerin kesilmesiyle ilgili yaşandığı ve Alman ilerleyişinin tüm hızıyla
TBMM kararından sonra Hükümet, tüm savaş sürmekte olduğu bir dönemde, ilk olarak 14
boyunca İstanbul'da günlük olarak Almanca Ağustos 1941 günü ABD Başkanı Roosevelt
yayınlanmasına izin verilen ve Naziler ve İngiltere Başbakanı Churchill tarafından
tarafından finanse edilen "Türkishe Poste" açıklanmış bulunan Atlantik Beyannamesi'nde
gazetesi ile, yine İstanbul'da günlük ve "her ulusun dilediği siyasal rejimi özgürce
Fransızca yayınlanan Mihver yanlısı seçme hakkının bulunduğunun"237 bir istek
"Beyoğlu" gazetesini kapatmıştır.235 Böylece, olarak ortaya konulduğunu görmekteyiz. Bu
Türkiye, savaş boyunca izlemiş olduğu Milli beyannamenin yayınlanmasının ardından, 1
Şef İsmet İnönü'ye özgü dış siyasetini terk Ocak 1942 tarihinde Mihver'e karşı
etmekte, Müttefiklerin istediği çizgiye gelmiş savaşmakta olan 27 devlet temsilcisi Beyaz
olmaktadır. Bundan sonra iç ve dış siyasi Saray'da bir araya gelmiş, Atlantik
alanlarında atacağı adımlar, bir bakıma dış Beyannamesi'ndeki tüm ilkeleri
siyasi koşullara, Müttefiklere, özellikle benimsediklerini ve bu ilkeleri savaşın amacı
gördüklerini belirtmişler, bunu Birleşmiş
Sovyetler Birliği'nin savaştan sonraki
tutumuna bağlı olacaktır. Milletler Beyannamesi ile tüm dünyaya ilan
etmişlerdir.238 Bu doğrultuda, 21 Ağustos-7
V. Müttefiklerin SavaşıKazanması
Ekim 1944 tarihleri arasında Dumbarton-
Karşısında Türkiye A. Uluslararası
Oaks'ta bir toplantı olmuş, bu toplantıda da
OrtamdaGelinen Son Nokta
Atlantik Beyannamesi'nin ruhuna uygun bir
İkinci Dünya Savaşı'nın son aylarından Birleşmiş Milletler anayasasının ve
197
