Page 75 - Tarih Çevresi Dergisi - Mart Nisan Sayısı 2021

tarih çevresi

imparatorluğunun, Bulgar çarlığının ve Duşan millete kendi milli ve dini değerlerini, dillerini,
İmparatorluğunun parçalandığı ve düştüğü bir ibaretlerini, inançlarını, örf-adetlerini vb.
devre rastlar. O zaman garp derebeylik adaleti yaşamlarına imkan vermiştir. 42 Osmanlılar
Balkanlar’da yerleşmeğe ve merkezi kuvvetin Balkan fetihlerinde “Toprak ve reaya
yokluğu dolayısı ile, derebeylik yayılmaya sultanındır” prensibini ilan ederek toprağı ve
başlamış idi. Osmanlıların tekfur adı altında köylü emeğini devlet kontrolü altına geçirerek
gösterdikleri mahalli senyörler toprağı daha sıkı tımar sistemini uygulamıştır. 43
bir şekilde şahsi kontrolleri altında tutmağa Süleyman Paşa idaresindeki Osmanlılar
çalışmakta idiler. Eski devlete ait tımar arazisi Rumeli’de ilk fetihlerini yaparken, yerli halka
gittikçe bu senyörlerin veya manastırların mülkü “istimalet” vermişlerdir. Aşık Paşazadenin
haline gelmekte, köylü işlediği topraklar yazdığı gibi (123 vd) “Onlar bu yerlerin
üzerinde durumunun daha da kötüleşmekte kafirlerini incitmediler. Hatta bazılarını tuttular”.
olduğunu görmekte idi. Cimbi kâfirleri bu gaziler ile müttefik oldular.”
Osmanlılar Rumeli’ye gelince, evvela İşte Osmanlılar Rumeli fütuhatında bu siyasete
zirai toprakların “miri arazi” adı altında daima sadık kalmışlardır. Uçlarda gaza akınları
tamamıyla devletin kontrolü altına sokarak, devam ederken, devlet kendi himayesine girmiş,
mahalli derebeyliğe son verdiler; angaryaları zimmileri, bilhassa köylü ahaliyi, himayeye ve
sistemli bir şekilde kaldırarak, angarya kendi tarafına kazanmağa çalışıyordu.
hizmetlerini bir vergi ile (çift resmi) Derebeyler bertaraf ediliyor, karşı koymadıkları
38
karşıladılar. Rejimin en önemli yönü küçük takdirde, bunlar da Osmanlı askeri kadrolarına
toprak sahibini ve köylü emeğini korumasıydı. 39 alınıyordu. Murat II ve Fatih devirlerinde dahi
Osmanlı yayılması karşısında köylü kitlelerinin Rumeli’de eski Bizans tımar topraklarında
desteğini sağlayamayan senyörler haçlı bayrağı Osmanlı Tımar Sipahisi olarak bırakılmış
altında batıdan gelen Latinlerin ve Macarların Hıristiyan asker ailelerine rastlanır. Keza Duşan
himayesini aramaya başladılar. Hâlbuki idaresinde eyaletlerde “Voynik” adı altında
Osmanlılar her gittikleri yerde metropolitleri gördüğümüz küçük arazi sahibi askerler,
tanımakla ve himaye etmekle kalmıyor, onlara Osmanlı devrinde de yeni devletin askeri
ayrıca tımarlar vererek doğrudan doğruya devlet kadrolarında muhafaza olundular. Bunlara
memuru durumuna getiriyorlardı. 40 15.asırda Makedonya, Teselya ve Arnavutluk’ta
Osmanlı fetihlerinde, sistemli bir sıkça rastlanmaktaydı.
metodun uygulandığı görülmektedir. Hoşgörüye dayalı bu siyaset
Osmanlılar, ilk önce, komşu yönetimler üzerinde Osmanlıların Rumeli’de yayılışını
hâkimiyet kurmanın yollarını aramışlar, kolaylaştırmıştır. Fakat asıl Osmanlıların
ardından ise -yerel otoriteleri tasviye ederek- bu Ortodoks Kilisesine karşı gösterdikleri iyi
ülkeler de doğrudan kontrol tesis etmeye muamele ve tatbik ettikleri vergi siyasetidir ki,
çalışmışlardır. Osmanlılar açısından “doğrudan Osmanlı idaresinin geniş halk kitleleri ve köylü
kontrol” temel olarak, ülkelerin nüfus ve sınıfı tarafından benimsenmesini sağlamıştır. 44
kaynaklarının resmi defter kayıtlarına geçirildiği Osmanlı Devletinin uc gazi devleti
“tımar” sisteminin uygulanmasına karakteri üzerine duran Paul Wittek; bu gazi
dayanmaktaydı. 41 devletinin temelini oluşturan uc kültürün,
Türkler, fethettikleri topraklarda her Osmanlıların, yerli halka yaklaştırdığını ve

73