Page 34 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

İbn Miskeveyh’e göre sebebi zevk olan sevgi çabucak oluşur ve çabucak kaybolur. Çünkü zevk çabuk
değişen bir şeydir. Bu sevgi, zevke bağlı bir sevgi olduğu için, zevk var olduğu sürece o da vardır. Zevk yok
olduğunda sevgi de sona erer. Bunun için bu sevgi, çabuk oluşan ve çabuk kaybolan bir sevgidir.

Sebebi iyilik olan sevgi ise, çabucak oluşur, ama yavaş yavaş kaybolur. Yaptığımız iyilikler bir bakıma
sevgiyi celbeden en önemli şeylerdir. İnsanoğlu kendisine iyilik yapanı sever, hatta ona karşı minnet duyguları
besler. Bunun için iyiliğin sebep olduğu sevgi, çabuk oluşan bir sevgidir. Öte yandan insan, kendisine yapılan
iyilikleri kolay kolay unutmaz. Bundan dolayı, iyilik devam ettiği sürece sevgi de devam eder. Yapılan iyilikler
çabuk unutulmadığı içindir ki, sebebi iyilik olan sevgi birden yok olmaz. İyilik kesilince sevgi de yavaş yavaş
tükenmeye başlar.

Menfaate dayanan sevgi, yavaş yavaş oluşur, fakat çabucak kaybolur. Çünkü menfaat sona erdiğinde
sevgi de biter.

Zevk ve menfaatten kaynaklanan sevgiler, kötüler arasında olduğu gibi, iyilerle kötüler arasında da
bulunabilir. Fakat zevk ve menfaatlerin sona ermesiyle tükenirler. Çünkü bu sevgiler gelip geçicidir ve
çoğunlukla sıra dışı yerlerdeki birleşmeler dolayısıyla ortaya çıkar. Zevk ya da menfaatin gerçekleştiği yer terk
edildiğinde ortadan kalkar.

Zevk, iyilik ve menfaatin üçünün de bir araya gelmesiyle meydana gelen sevgide ise eğer iyilik varsa,
yavaş yavaş oluşur ve yavaş yavaş kaybolur.

Aşağıda belirtilecek ilahi aşk bir yana, bu sevgi sebepleri birbirini seven iki kişi arasında ortak ve tek
olursa, iki şeyde birlikte bulunmaları ve birlikte sona ermeleri mümkündür. Ayrıca birinin devam edip, diğerinin
yok olması da mümkündür. Örneğin erkek ve kadında ortak olan zevkler, onlar arasındaki sevginin sebebidir.
İki sevgi, sebepleri aynı olduğu için birleşebilir ki bu da zevktir. Bunlardan birinin değişmesi, diğerinin aynen
kalması da mümkündür. Çünkü zevk değişebilir ve devam etmeyebilir. İki sevgiden birinin sebebi değiştiği
halde, diğeri değişmeden kalabilir.

Aynı şekilde ailede eşler arasında ortak iyilikler ve birbirine bağlı menfaatler vardır. Onlar bunlardan
dolayı yardımlaşırlar. Yani bu sebepler, ailenin devamını sağlayan iyiliklerdir. Kadın kocasından bu iyilikleri
bekler. Koca da eşinden bunların korunmasını bekler. Taraflardan biri görevini eksik yaptığı zaman, sevginin
dengesi bozulur ve şikayetler ortaya çıkar.

Sebepleri farklı olan sevgiler çabuk kaybolur. Birbirini seven iki kişiden birinin sevgisinin menfaate,
diğerinin ise zevke dayanması buna örnek olarak verilebilir. Sözgelişi iki kişiden biri şarkıcı, diğeri dinleyici
ise, İbn Miskeveyh’e göre şarkıcı dinleyiciyi menfaat için sever, dinleyici ise onu söylediği şarkıdan zevk aldığı
için sever.

İbn Miskeveyh’e göre iyiler arasındaki sevgi ne bir dış zevke, ne de menfaate bağlıdır. Onlar, aralarında
esas itibariyle bir uyum olduğu için birbirlerini severler. Bu da iyiliğe yönelme ve erdemi aramaktır. İyiler bu

33