Page 14 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Mahmud Paşa cami, türbe, hamam, mahkeme, medrese, mektep, imaret, kütüphane, çeşme, han, tekke ve
265 dükkândan oluşan İstanbul’daki külliyesinden başka Ankara’da günümüzde Anadolu Medeniyetleri Müzesi
olarak kullanılan bedesten ile bir mescid ve han; Bursa’da kervansaray ve mescid; Edirne’de cami; Hasköy’de
hamam ve medrese; Sofya’da cami, sebil, medrese ve han inşa ettirmiş, bu tesisleri için yüksek gelir kaynakları
vakfetmiştir.

Rum Mehmed Paşa

Fatih Sultan Mehmed döneminin üçüncü kul kökenli veziri Rum Mehmed Paşa’dır. İstanbul’un fethi
esnasında esir düşen Rum soylularından olduğu, Enderun’a alınarak burada yetiştirildiği kabul edilir. Fatih Sultan
Mehmed’in 1466 Arnavutluk seferinde padişahla birlikte olan ve onun güvenini kazanan Mehmed Paşa döndük-
ten sonra ikinci vezirliğe getirilmiştir. Bir süredir Mahmud Paşa ile aralarında rekabet bulunan Mehmed Paşa,
1468 Karaman seferi sonrasında buradan birkaç yüz haneyi İstanbul’a zorunlu tehcir sırasında Mahmud Paşa’nın
yumuşak davrandığını belirterek padişahın gözünden düşürmeyi, bir süre sonra da sadrazamlıktan azlettirmeyi
başardı. Daha sonra kendisine verilen görevi esnasında oldukça acımasız davranması ise, başta Aşıkpaşazade
olmak üzere bazı Osmanlı tarihçileri tarafından eleştirilir. Mahmud Paşa’dan sonra veziriazamlık makamına Rum
Mehmed veya İshak paşalardan hangisinin getirildiği tartışmalıysa da ikincisinin bu görevde bulunmuş olma
ihtimali daha kuvvetlidir. 1469 veya ertesi yıl Şehzade Mustafa’nın lalası olarak Karaman’a gönderilen Rum
Mehmed Paşa bu defa Mut Kalesi’ni tahrip etmiştir. 1470 yılında Eğriboz’un fethinde etkili olan paşa, aynı yıl
içinde üçüncü defa Karaman’a gönderilmiş ve bu defa Larende ve Ereğli’yi tahrip ederek Torosların kuzey tarafın-
daki Karamanoğlu topraklarını ele geçirmiştir. Ancak güneye yönelince Varsak Türkmenlerinin tuzağına düşmüş
ve canını zor kurtarmış ve Alanya’yı almaktan vaz geçmiştir. Bu gelişmede eşinin Alanya Beyi Kılıçarslan’ın kız
kardeşi olmasını etkili olduğu da söylenir. 1471 yılında Veziriazam İshak Paşa Karamanoğlu Kasım Bey’e karşı
başarılı olamayınca makamından alınmış ve yerine Rum Mehmed Paşa getirilmiştir. Ancak Karamanoğulları
Beyliği’ni himayesine alan Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın Tokat’ı tahrip etmesi üzerine durumu sarsılan
Mehmed Paşa görevinden alınmış ve bir süre sonra da siyaseten katledilmiştir. Öldürülmesinde rakipleri Mahmud
ve Karamanî Mehmed paşaların rolü büyüktür. Naşı Üsküdar’daki türbesinde defnedilmiştir. Özellikle Karaman
ilindeki icraatlarını ağır bir dille eleştiren çağdaşı Aşıkpaşazade ölümü için “it gibi boğdular” ifadesini kullanır.

Osmanlı Devleti’nde mukataa veya iltizam vergi sistemini ilk uygulayan vezirin Rum Mehmed Paşa old-
uğu nakledilir. Rum Mehmed Paşa’nın Üsküdar’da cami, medrese, hamam, imaret ve türbeden oluşan külliyesi
vardır. Buranın vakıf gelirleri için İstanbul’da han ve dükkânlar ile Manisa’da bir bedesten yaptırdığı bilinmek-
tedir. Günümüzde sadece cami ve türbe ayaktadır. Üsküdar’ın şenlenmesi için yaptırılan ilk sosyal tesis olan bu
külliyesinden başka Rum Mehmed Paşa’nın Tire’de bir cami, han ve türbe yaptırdığı da bilinmektedir.

Gedik Ahmed Paşa

Alanya, Kırım ve Otranto Fatihi olarak bilinen Muhtemelen Sırp, Rum veya Arnavut kökenli olup II.
Murad zamanında saraya girdi ve burada eğitim aldı. Dış hizmete çıkması II. Mehmed döneminde oldu ve 1461
yılında Amasra, Sinop ve Trabzon fetihlerinde bulundu ve Koyunluhisar’ın zaptında önemli rol oynadı. 1462
yılında İshak Paşa’nın yerine Anadolu beylerbeyliği görevine getirilen Ahmed Paşa asıl şöhretini 1469 yılında

14