Page 10 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Fatih Sultan Mehmed döneminde çıkarılmış birkaç sancak kanunnamesi de vardır. Çok geniş
alana yayılmış çok uluslu bir devlet olan Osmanlı İmparatorluğu’nda genel bir taşra teşkilâtı ve bir
idare kanunu yapmak mümkün değildi. Bunun zorlukları Fatih sonrasında Yavuz Sultan Selim ve
Kanuni Sultan Süleyman dönemlerinde Orta Doğu, Mısır ve Macaristan gibi yerlerin ilhak ve zaptıyla
daha net ortaya çıkacaktır. Fatih döneminde Akkoyunlu gibi daha önce İslâm hukukunun uygulandığı
ülkelerdeki kanunlar hemen aynen kabul edilmiş, Avrupa ve Adalar gibi “diyâr-ı küfür” olan yerlerde
cari kanunlar ise şeriata uymayan kısımları atılarak benimsenmiştir. Fatih devrinde Osmanlı Devleti
dört eyaletten oluşmaktaydı. Bunlar da kendi içlerinde sancaklara ayrılmıştı. Osmanlı taşra teşkilâtın-
da çekirdek birim sancaktır. Bu sancaklar için çeşitli kanunnameler çıkartılmıştır. Rumeli eyaletinin
kanunnameleri Osmanlı Avrupası ile İstanbul ve Galata merkezli olarak çeşitli adlar altında meydana
getirilmiştir. Bunlar dışında Bosna, Edirne, Gelibolu, Hersek, Sırbistan (Laz-ili), Manastır, Selanik,
Semendire, Serez, Üsküp ve Vılık-ili (Vuçıtrın) kanunnameleri de çıkartılmıştır. Anadolu yakası için
ise bu eyalet ile Aydın, Hüdavendigâr (Bursa), Karesi, Kütahya, Saruhan ve Teke sancakları için ka-
nunnameler devreye sokulmuştur17 .

Sonuç olarak, İstanbul’u almakla devletin kuruluşunu tamamlayan II. Mehmed hakkıyla
klasik Osmanlı padişahı tipinin temsilcisi olmuştur. Çıkarmış olduğu iki umumi kanunnameden başka
idarî ve malî birçok kanunun da vâzıı olmakla merkezî imparatorluğun banisi olmuş ve her bakım-
dan Ebü’l-kavânîn sıfatını hak etmiştir. Ancak onun Fatih sıfatı her devirde diğer vasıflarının önüne
geçmiş ve bu padişah Osmanlı kaynaklarında hep Ebü’l-Feth, daha yaygın ifadesiyle ise Fatih sıfatıyla
anılmıştır.

16 Akgündüz, aynı eser, s. 384.
17 Akgündüz, aynı eser, s. 389 vd.

10