Page 77 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Dâhiliye Nezareti 16 Ekim 1919’da vilayet ve sancak merkezlerine seçimlerde uyulması gereken
kuralları içeren bir yazı göndermiştir. Dâhiliye Nazırı Şerif Paşa imzasıyla gönderilen yazıda öncelikle
memleket yararı için mebus seçimlerinin kanunlar ve tarafsızlık ilkesi çerçevesinde yapılması gerek-
tiği vurgulanmış ve seçmenlerin hiçbir etki altında kalmadan oylarını kullanmaları gerektiği belirtilm-
iştir. Bununla birlikte seçimleri denetlemek için merkezden müfettişler gönderileceği de duyurulmuş-
tur. Askeri ve mülki memurların, siyasi fırkaların, cemiyetlerin kendi adaylarını kazandırmak amacıyla
nüfuz kullanmalarına, vazifelerini ihmal etmelerine fırsat verilmemesi de bilhassa tembihlenmiştir.
Yazının devamında, seçimlerin son derece önemli olduğu, milli hukuku muhafaza ve müdafaa için
seçilecek mebusların, vatanın saadet ve selameti endişesiyle hareket eden namuslu, iffetli ve hamiyet
erbabı kişiler olması gerektiği belirtilmiştir (BOA, DH. İ.UM. EK. 114/39, lef: 5).

Dâhiliye Nezareti gibi Mustafa Kemal Paşa da vilayet ve sancak merkezlerinde kurulan Müdafaa-i
Hukuk Cemiyeti merkezleri ile yaptığı görüşmelerle seçim konusunu büyük bir titizlikle takip etme-
ktedir. Zira Mustafa Kemal Paşa’ya göre seçimin başarıya ulaşması, Milli Mücadele taraftarı kişile-
rin seçilmesine bağlıdır. Bu yüzden 1919 yılı seçimlerinde adayların çoğunluğu Temsil Heyeti adına
seçilmelidir. Bu nedenle bazı bölgelerde Temsil Heyeti tarafından seçimlere direkt müdahale edilmiş
ve mebus olması istenen şahısların kazanması için çalışılmıştır (ATASE, ATAZB, 20/206, lef: bo;
ATASE, ATAZB, 2/131, lef:1).

Temsil Heyeti’nin çalışmaları tamamlanmış ve sancaktan aday gösterilen ilk isim Binbaşı Hüsrev
Bey olmuştur. Trabzon’da 15. Fırka Kumandanı Halit Bey’e ulaştırılmak üzere, 21 Ekim 1919 tari-
hinde Sivas’tan Eskişehir mutasarrıflığına bir telgraf gönderilerek, daha önce 13 Ekim 1919 tarihli
telgrafta adaylığı yasaklanan Binbaşı Hüsrev (Gerede) Bey’in, Temsil Heyeti adına Trabzon sancağın-
dan adaylığını koymasının uygun olduğu bildirilmiştir. Üç bölümden oluşan aynı telgrafta Mustafa
Kemal Paşa’nın yakın çevresindeki isimlerden birisi olan Hüsrev Bey’in aynı zamanda Eskişehir’den
de adaylığını koyması istenmiştir. Görüldüğü üzere sancakta seçim hazırlıkları hızlanmış ve adaylar
belli olmaya başlamıştır (ATASE, ATAZB, 20/206, lef: bf).

Hüsrev Bey’in aday gösterilmesinden sonra Kaymakam Halit Bey 11 Kasım 1919’da Sivas’a, Mus-
tafa Kemal Paşa’ya bir telgraf göndererek seçimler hakkında malumat vermiş ve devamında meclisin
İstanbul dışında toplanması konusunda fikirlerini beyan etmiştir. Seçimlerin başlamasıyla gündeme
gelen bu önemli konu hem İstanbul Hükûmeti’ni hem de Temsil Heyeti’ni oldukça uğraştırmıştır.
Nitekim Halit Bey telgrafında meclisin İstanbul’da toplanması halinde İngilizler tarafından işgal edi-
leceğini ve aralarında meclisi feshettirmek için çareler arayan vicdanı satılmış fırkalar bulundukça
İngilizlerin buna muvaffak olacağını belirtmiştir. Halit Bey de tıpkı Mustafa Kemal Paşa gibi olacak-
ları önceden tahmin etmiştir. Zira meclisin İstanbul’da toplanmasını başta Mustafa Kemal Paşa olmak
üzere Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti üyeleri kati suretle istememektedir. Halit Bey’e göre eğer meclis
İstanbul’da toplanırsa meclis işgal edilecek, millet başsız kalacak ve mebuslar tutuklanarak hapsedi-
lecektir. Halit Bey telgrafında ayrıca meclisin işgalinden sonra tutuklanacak mebusların İttihatçılıkla
suçlanarak Malta’ya sürüleceğini de belirtmiştir (ATASE, ATAZB, 20/206, lef:ag; ATASE, ATAZB,
20/206, lef: ah).

Halit Bey, 15 Kasım’da Mustafa Kemal Paşa’ya tekrar bir telgraf göndermiş ve Trabzon Heyet-i

77