Page 75 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

mesele meclisin İstanbul dışında, Anadolu’da toplanması konusu olmuştur. Nitekim bütün komutanlar
meclisin padişahın olduğu yerde toplanması konusunda ısrar etmiştir. Heyet Sivas’ta hazırladığı rapo-
ru İstanbul’a göndermiştir (Vakit, 29 Teşrinievvel 1335, 1; BOA, BEO. 4598/344833, lef: 1; BOA,
DH. KMS. 57/37, lef: 1; Aybars, 1984). Erzurum, Erzincan ve ardından Trabzon’a geçen heyet 51
gün süren seyahati sonunda 6 Ocak’ta İstanbul’a varmış ve raporlarını teslim etmiştir. Heyetin Tra-
bzon seçimlerine hile karıştığına dair hazırladığı rapora seçimler konusunda yer verilecektir (BOA,
MV.217/129, lef: 1).

Seçimlerde Rumlar

Seçimlerde İstanbul Hükûmeti’ni tedirgin eden bir mesele de gayrimüslim tebaa olmuştur. Zira
seçimlerde Rum ahalisi tarafından sahte nüfus tezkiresi kullanılacağı haberi alınmıştır. Bu nedenle
seçim bölgelerinde yaşanabilecek usulsüzlüklere karşı önlem alınması gerekmektedir (Yenigün, 24
Teşrinievvel 1335,3). Gayrimüslim ahalinin bazı bölgelerde seçimlerde usulsüzlük yaptığının duyul-
ması üzerine Rum Patrikhanesi de kiliselere Rumların seçimlere katılmaması konusunda bir genelge
yollamıştır (Yenigün, 26 Teşrinievvel 1335, 2). Dönemin gazeteleri ise seçim sürecinde Rumların
sürekli halkı huzursuz etmek ve karışıklık çıkarmak için uğraştığını “Tuhaf propagandacı” başlığı ile
doğrulamıştır ( Yenigün, 27 Teşrinievvel 1335, 2). 13 Aralık 1919’da Trabzon’dan Gümüşhane’ye ora-
dan da Erzurum’a gitmek için hareket eden İngiliz Kaymakam Ravlinson da Trabzon’dan ayrılırken
burada bulunan Rumların seçimlere katıldığını ve genel olarak Rumlara iyi davranıldığını belirtmiştir
(Harp Tarihi Vesikaları Dergisi,1954, 279).

Trabzon Sancağında Seçimlerin Başlaması

Sancakta seçilecek mebus sayısının ve seçim bölgelerinin belirlenmesi açısından Trabzon san-
cağının ilgili dönemine ait idari taksimatının verilmesi uygun olacaktır. Nitekim Osmanlı Devleti'nde
1871 Vilayet Nizamnâmesi’nden sonra Sultan II. Abdülhamid’in tahtan indirildiği Nisan 1909 yılına
kadar Trabzon vilayetinin idari yapısında yoğun bir hareketlilik yaşanmıştır (Aygün, 2010). 18 Nisan
l916’da Rusya tarafından işgal edilen vilayette, işgalden kurtarıldıktan sonra (1918) yeniden idari
düzenlemeler yapılmıştır. Buna göre Milli Mücadele döneminde aynı idari yapıyı koruyan vilayetin
Trabzon, Lazistan ve Gümüşhane olmak üzere üç sancağı bulunmaktadır. Bu taksimata göre Trabzon
merkez sancağının kazaları Ordu, Giresun, Tirebolu, Görele, Vakf-ı Kebir, Sürmene, Akçaabat, Of ve
Cevizlik’tir (Ural, 2007). 1919 yılı seçimleri de bu idari taksimat esas alınarak yapılmıştır. Nitekim
I. Dünya Savaşı’nda sonra bölgedeki Türk nüfusunda gayrimüslim nüfusa nazaran önemli ölçüde bir
azalma olmuştur (Okur, 2014). Trabzon vilayetinden Dâhiliye Nezareti’ne çekilen telgrafla savaştan
evvelki nüfus ile şimdiki nüfus arasında azîm bir fark olduğu bildirilmiş ve seçimde hangi nüfusun
esas alınacağı sorulmuştur (BOA, DH. ŞFR.644/34, lef: 1-2). Bunun üzerine Dâhiliye Nezareti yayım-
ladığı genelge ile 1919 yılı seçimlerinde, 1914 yılı verilerinin esas alınmasını istemiştir (BOA, DH.
İ.UM. EK. 113/10, lef: 6). Buna göre 1914 yılı seçimlerinde Trabzon sancağından altı mebus seçilmesi
gerekmektedir (Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi, C. 1, D. 3, İçs.1, İn.1, 1 Mayıs 1330, 3). Nitekim
Trabzon vilayeti idari taksimatında yaşanan bazı değişiklikler nedeniyle 1914 yılında nüfusu 104.858
kişi olan sancaktan, 1919 yılı seçimlerinde yedi mebus seçildiği görülmektedir (Karpat, 2010).

75