Page 79 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Bunlar Sivas Kongresi’ne katılmaya itiraz eden eski Trabzon mebusları İzzet ve Servet Beylerdir.
Mustafa Kemal Paşa bu konuda Halit Bey’le iletişime geçmiş, Halit Bey’den bu iki ismin seçilmemesi
için gerekenin yapılmasını istemiştir. Halit Bey, İzzet ve Servet Beylerin adaylıklarını engellemek için
aldığı tedbirleri 26 Ekim 1919’da çektiği telgrafla Mustafa Kemal Paşa’ya iletmiştir. Halit Bey, 22
Kasım 1919 tarihinde Mustafa Kemal Paşa’ya tekrar bir telgraf yollayarak her ne kadar Trabzon’da
İzzet ve Servet Beyler tarafında toplanmış bir zümre olsa da seçimleri Temsil Heyeti adaylarının ka-
zanmasının beklendiğini bildirmiştir (Üçüncü, 2019). Seçimlerde Kasım ayının sonlarına gelinmiş ve
Trabzon halkı kendi adaylarını belirlemiştir. Aralarında aldıkları kararla Kâzım Karabekir Paşa’dan
Trabzon’dan aday olmasını istemişler ancak o Trabzonlulara bir asker olarak daha iyi hizmet edebi-
leceğini belirterek teklifi geri çevirmiştir. Bunun üzerine Trabzon halkı yeni adaylarını seçmiştir. Buna
göre Mardin eski mebusu Trabzonlu İhsan Bey, Canik Maarif Müdürü Mustafa Zihni, Rize Bidayet
Ceza Mahkemesi’nin eski reisi Giresunlu Ahmet Lemi, Vakfıkebir Ceza Mahkemesi Reisi Ali Rıza,
Bahriye’den emekli Ali Şükrü, Şeyh Ali Naki, Nafia Müsteşarı Ahmet Muhtar Bey, Nemlizade Mithat,
Nebizade Hamdi, Trabzon eski mebusu Hafız Mehmet, mazul kaymakam Ordulu Hacı Alizade İsmail,
İstanbul Sultani Mektebi Arabi Muallimi Trabzonlu Gürcüzade Mahmut Celalettin, Sulh ve Selamet
Heyet-i azasından Sürmeneli Hoca Ahmet Fazıl, Trabzonlu Hüseyin Yazıcızade, Mustafa Lütfi, İzmir
merkez hastanesi baştabip vekili binbaşı Semercizade Hasan Sükûti, eski maarif müsteşarı Abdullah,
Hısnımansur eski kaymakamı Fahrettin, Mülkiye Mektebi muallimlerinden Hasan, Erkan'ı Harp Kay-
makamı ve Bahriye Erkan-ı Harp mütekaitlerinden Ali Şükrü Bey, Giresun kazası eşrafından Dizdar-
zade Eşref ve Ordu kazasından Karahisar Mutasasarrıfı Refet Bey halk tarafından Trabzon sancağın-
dan aday gösterilmiştir. Dönemin gazeteleri de seçimleri yakinen takip etmektedir. Nitekim 17 Aralık
1919 tarihiyle seçimlerin bittiğini ve seçim sonuçlarını ilan ederler. Gazetelerde verilen bilgilere göre
Sürmene, Akçaabat ve Of kazalarında Mülkiye Mektebi muallimlerinden Hasan Bey’le, Hüsrev Bey,
Ali Şükrü Bey’le Eşref Bey, Şefik Bey’le Ahmet Muhtar ve Edirne Kadısı Süleyman Sırrı Bey oyların
çoğunluğunu almıştır. Vakfıkebir kazasında yapılan seçim sonuçlarına göre halkın çoğunluğu eski
mebus Servet Bey, eski mebus Eyüpzade İzzet Bey, Hasan Hüsnü Bey, Ali Şükrü Bey, Sarızade Ömer
Efendi, Vakfıkebir Ceza Reisi Ali Rıza Efendi, Hüseyin Kaptanzade Yusuf Ziya Efendi’nin seçilmesi
için oy kullanmıştır. Bu sonuçlara göre Trabzon sancağından Nafia Müsteşarı Ahmet Muhtar Bey
(247), Sakizade Hasan Bey (305), Efendizade Ali Şefik Bey (229), Reiszade Ali Şükrü Bey (234),
Hüsrev (Gerede) Bey (199), Dizdarzade Eşref Bey (175), Ordu’lu İsmail Bey (179) aldıkları oylarla
Son Osmanlı Mebusan Meclisi’ne seçilmeyi başarmıştır (Özel,1991; Vakit, 16 Kanun-ı Evvel 1335,
733; Yenigün, 12 Kânunusani 1336, 297).

Seçimler bitmiş ve Trabzon halkı mebuslarını belirlemişti. Nitekim Temsil Heyeti ve Mustafa Ke
mal Paşa sancaktan istediği desteği tam anlamıyla bulamamıştı. Temsil Heyeti bu sonuçlara rağmen
seçimin peşini bırakmamış ve mebusların meclise gitmeden önce belirledikleri bölgede toplanması
için çalışmaları hızlandırmıştı. Zira Kâzım Karabekir Paşa 7 Aralık 1919 tarihinde Erzurum, Van ve
Trabzon heyet merkezlerine gönderdiği telgraflarla bu bölgelerden seçilen mebusların İstanbul’a git-
meden önce Trabzon’da toplanmaları, burada son durumu istişare etmeleri ve daha sonra İstanbul’da
açılacak meclise katılım yapmalarını istemişti (ATASE, ATAZB, 23/46, lef: cj). Burada amaç her ne
kadar 1919 yılı seçimlerinde Temsil Heyeti adına seçilen mebuslar çoğunlukta olsa da diğer mebusların
milli amaç ve esaslara uyması için görüş birliği sağlamaktı. Bu toplantıya Trabzon mebuslarının katılıp
katılmadıkları hakkında net bilgi bulunmamaktadır.

79