Page 74 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

durumu hakkında başka bilgi vermemiştir (Karabekir, 2016). Nitekim Sivas Kongresi’ne katılan dele-
geler arasında Trabzon vilayetinden dört delege bulunmaktadır. Buna mukabil dediğimiz gibi Trabzon
sancağı kongreye delege gönderememiştir (Akbal, 2004). 1914 yılı Trabzon sancağı eski mebusları
İzzet ve Servet Beyler, Erzurum Kongresi’nde Temsil Heyeti’ne seçilmiş olmalarına rağmen Sivas
Kongresi’ne katılmayı reddetmişlerdir. Bu konu hakkında Mustafa Kemal Paşa, Kâzım Karabekir ve
söz konusu iki delege arasında uzun süren yazışmalar yapılmış ancak sonuç alınamamıştır. (Özel,
1991). Nihayetinde Sivas Kongresi, 4 Eylül 1919 tarihinde toplanmış ve kongrede üzerinde durulan en
önemli konu Mebusan Meclisi’nin açılması için seçimlerin bir an önce yapılması gerektiği olmuştur
(Nutuk, 2016; Uyar-Korkmaz, 2015). Ayrıca kongrede İstanbul ile iletişimin kesilmesi kararı alınmış,
Damat Ferit Paşa Hükûmeti’nin istifası için çalışmalara başlanmıştır (Bilgin, 2015).

İstanbul’la İletişimin Kesilmesine Trabzon’dan Tepkiler ve Seçim Kararının Alınması

Mustafa Kemal Paşa, Temsil Heyeti tarafından alınan karara istinaden, 4 Eylül 1919’da Trab-
zon’daki telgraf başmüdürlüğü ile Giresun ve Ordu Müdafaa-i Hukuk Cemiyeti merkezlerine çektiği
telgraflarda İstanbul ile haberleşme yasağına uyulmasını istemiştir. Ancak, Trabzon sancağında bu
karar pek hoş karşılanmamıştır. İzzet-Servet Beylerin de aralarında bulunduğu bir grup buna karşı çık-
mıştır (Özel, 1991). Ayrıca Trabzon Valisi Galip Bey’in de İstanbul’la iletişimi kesmediği, Hürriyet ve
İtilaf Fırkası yanlılarını koruduğu anlaşılmıştır (Akbal, 2008). Bunun üzerine Temsil Heyeti harekete
geçmiş ve Mustafa Kemal Paşa valinin istifasını istemiştir (Harp Tarihi Vesikaları Dergisi, 1989). Vali
daha sonra bu faaliyetleri yüzünden Temsil Heyeti tarafından tevkif edilmiş ve yeni vali Haydar Bey
ile sancakta 1919 Mebusan Meclisi seçimleri dönemi başlamıştır (Özel, 1991).

Damat Ferit Paşa’nın baskılara dayanamayarak sağlık sorunlarını bahane edip istifa etmesinden
sonra Milli Mücadele’ye daha ılımlı bakan Ali Rıza Paşa Hükûmeti kurulmuştur (TİTE, 297/49, lef:
1; Güneş,2012; Alemdar, 1 Teşrinievvel 1335, 1). Bu istifadan oldukça memnun olan Mustafa Kemal
Paşa, İstanbul Hükûmeti’ne çektiği bir telgrafta, Ali Rıza Paşa Kabinesi’nin millet tarafından sevinçle
karşılandığını belirtmiştir (ATASE, ATAZB, 9/40, lef:1-5; ATASE, ATAZB, 34/73, lef:1). Ayrıca tel-
grafında yeni kabinenin milli gayelere uyması şartıyla destekleneceğini bildirmiş ve İstanbul’a gön-
derdiği bir başka dilekçe ile yeni hükûmetin bir an evvel seçim hazırlıklarına başlamasını talep etmiştir
(Bilgen, 2011; ATASE, ATAZB, 9/52, lef:8). Ali Rıza Paşa Hükûmeti’nin ilk icraatı seçim kararname-
si yayınlatmak olur (TİTE, 13/17, lef:1-2). Böylece seçimler 1919 yılı sonlarına doğru başlamış (Ça-
vdar, 2004) ve gazetelerde “Müntehib-i Saniler belirleniyor” başlığıyla halka duyurulmuştur (İkdam,
18 Teşrinievvel 1335, 1). Genel anlamda Temsil Heyeti ve İstanbul Hükûmeti adayları (İttihatçılar-İti-
lafçılar ) arasındaki mücadeleye sahne olan seçimlerin denetlenmesi için teftiş heyetleri oluşturulması
kararlaştırılmıştır. Aslında İstanbul Hükûmeti’nin asıl amacı Mili Mücadele hareketini yakından takip
ederek seçimleri kontrol etmektir (Alemdar, 29 Teşrinievvel 1335, 1). Bunun için iki heyet oluşturul-
muştur (Karaca, 2004).

Heyetlerden Fevzi Paşa heyeti Zonguldak, Samsun, Amasya ve Tokat seçimlerini denetledikten
sonra 25 Kasım’da Sivas’a geçmiştir. Sivas’ta 16 Kasım’da başlayan “Kumandanlar Toplantısı” de-
vam etmektedir. Heyet burada Temsil Heyeti tarafından karşılanmıştır. Toplantıda tartışılan en önemli

74