Page 81 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

için gerekli önlemlerin alındığı ve kaymakamlıktan vilayete şikâyet dilekçesi yollanmadığı bildirilm-
iştir (BOA, DH. İ.UM. EK. 116/61, lef: 8).

Seçim tartışmaları devam ederken müfettişlerden Hilmi Bey rahatsızlanmış ve 1 Ocak 1920’de
Ordu’dan hareket ederek İstanbul’a dönmek zorunda kalmıştır (BOA, DH. İ.UM. EK. 82, lef: 1). Hil-
mi Bey’in durumu 3 Ocak 1920 tarihinde Trabzon’dan Dâhiliye Nezareti’ne çekilen bir telgrafla bildi-
rilmiş, telgrafta ayrıca seçimi teftiş için vilâyete münasip ve tarafsız bir merkezden yeni bir müfettiş
görevlendirildiği, son sözün nezarete ait olduğu belirtilmiştir (BOA, DH. İ.UM. EK. 82, lef: 2; BOA,
DH. İ.UM. EK. 82, lef: 4). Seçimlere hile karıştırıldığı iddiası meclisin 12 Ocak 1920 tarihinde açıl-
masından sonra da devam etmiştir. 9 Şubat 1920’de yapılan oturumda Trabzon mebuslarının seçimlere
hile karıştırdığı gündeme gelmiş ve bazı itirazlar olmuşsa da mazbataları onaylanarak mebuslukları
kabul edilmiştir. (Meclis-i Mebusan Zabıt Ceridesi,8-9 Şubat 1336, 67-68).

16 Mart 1920 tarihinde İstanbul’un İngilizler tarafından işgal edilmesi ve meclisin kapatılmasın-
dan sonra Temsil Heyeti tarafından 19 Mart 1920’de bir tamim yayımlanmıştır. Vilayet ve kolordulara
gönderilen tamimde, Ankara’da olağanüstü yetkilerle donatılmış bir meclisin toplanması için yeniden
secim yapılması istenmiş; yapılan seçimler sonunda TBMM açılmıştır (Harp Tarihi Vesikaları Dergisi,
Eylül 1955,337).

Sonuç

Osmanlı Devleti’nde Milli Mücadele döneminde yaşanan en önemli gelişmelerden birisi Mebu-
san Meclisi seçimlerinin yapılması olmuştur. Zira I. Dünya Savaşı’nın sona ermesinden sonra Os-
manlı Devleti kendi içinde birliği sağlamaya çalışırken İtilaf Devletleri ise bu süre zarfında oldukça
ağır şartları olan Mondros Mütarekesi’ni bahane ederek Anadolu’yu işgal etmeye başlamıştır. İstanbul
Hükûmeti ise İtilaf Devletleri tarafından yapılan bu işgallere sessiz kalmayı tercih etmiştir. Mustafa
Kemal Paşa ve Temsil Heyeti bu süreçte hem işgallere karşı mücadele vermiş hem de meclisin bir an
evvel açılması için çalışmalara başlamıştır. Bununla birlikte Temsil Heyeti sadece düşman işgalleri ile
değil aynı zamanda ülke içerisindeki bölücü unsurlarla da uğraşmak zorunda kalmıştır. Bu unsurlara
en büyük desteği veren ise yine İstanbul Hükûmeti’nin kendisi olmuştur. Arşiv kayıtları, süreli yayın-
lar ve ilk elden kaynaklardan yapılan araştırmalara göre Temsil Heyeti için hayati önem arz eden yerler
arasında bulunan Doğu Karadeniz Bölgesi’nde seçimlerin oldukça çekişmeli geçtiği görülmektedir.
Seçimlere İttihatçı-İtilafçı mücadelesi damgasını vurmuş, süreçte yaşanan olaylar Temsil Heyeti ve
İstanbul Hükûmeti’ni uzun süre meşgul etmiştir. Sakizade Hasan Bey, Nafis Müsteşarı Ahmet Muhtar
Bey, Reiszade Ali Şükrü, Efendizade Ali Şefik Bey, müstafi Kaymakam Hüsrev (Gerede) Bey, Ordu-
lu İsmail Bey, Dizdarzade Eşref Beylerin mebus olarak seçildiği Trabzon’da, Mustafa Kemal Paşa
istediği başarıyı elde edememiştir. Bilhassa Maçka, Giresun, Tirebolu kazalarında yapılan seçimlere
hile karıştırıldığına dair Trabzon vilayetine ve Dâhiliye Nezareti’ne birçok şikâyet dilekçesi yazılmış,
sorunun çözümü adına bölgeye teftiş heyeti gelmiştir. Nitekim teftiş heyetinin verdiği rapor ve mec-
lis tutanaklarında görüldüğü üzere seçimlerin iptali ya da yeniden yapılması söz konusu olmamıştır.
Bunun üzerine Trabzon sancağından seçilen yedi mebusun mazbataları 1920 Ocak ayı içerisinde me-
cliste onaylanmış ve mebuslukları kabul edilmiştir. Ancak Trabzon seçimlerine hile karıştırıldığı id-
diası meclisin işgal edilmesine kadar tartışılmıştır. Nitekim meclisin işgali ve dağıtılmasından sonra

81