Page 22 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

19. yy Osmanlı tarihinin önemli bir evresini oluşturan Kanun-ı Esasi’nin hazırlanması ve I. Meşruti-
yet’in ilan edilmesi, anayasa karşıtları ve Padişah’a rağmen bir avuç Osmanlı bürokratının büyük bir
başarısıdır. Böylece, III. Selim ve II. Mahmut’la başlayan ve Tanzimat ile devam eden çağdaşlaşma
hareketi, mutlak bir monarşik sistemden, bütün Osmanlı halkının eşit ve serbest bir şekilde katıldığı
parlamentolu meşrutî bir yönetim sistemine geçişle noktalanmıştır.

DİPNOTLAR

1 Niyazi Berkes, Türkiye’de Çağdaşlaşma, Doğu-Batı yayınları, İstanbul, 1978, s. 304

2 Süleyman Paşa, Hiss-i İnkılap, İstanbul, 1326, s. 61; Mahmut Celalettin Paşa, Mirat-ı Hakikat, İstanbul, 1326,
s. 125

3 Süleyman Paşa, a.g.e., s.61

4 Süleyman Paşa, a.g.e., s. 61-64; Roderic Davison, Reform In the Ottomkan Empire, 1856-1876, Princeton,
New Jersey, 1963, s. 344- 346; Niyazi Berkes, a.g.e . , s. 304 -305; Mahmut Celalettin, Mirat-ı Hakikat, İstanbul,
1326, s. 123.

5 Davison, a.g.e. , s. 364.

6 Bu çalışmada Mithat Paşa Tasarısı, Sait Paşa Tasarısı ve Süleyman Paşa Tasarıları çok iyi bilindiğinden ve
hemen hemen her kaynakta bulunduğundan dolayı değinilmeyecektir.

7 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, Yıldız Tasnifi, Kısım No: 23, Evrak No: 1838, Zarf No: 11, Karton No: 71.

8 Ahmet Mithat, Üss-i İnkılap, II, İstanbul, 1295, s. 196; Davison, a.g.e., s. 368; Türk Parlamento Tarihi,
Meşrutîyet’e Geçiş Süreci, I. ve II. Meşrutîyet, c. I, T.B.M.M., yayınları, No: 14, 1996, s. 50

9 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DUİT, 49/11, (3-2)/I; Bekir Sıtkı Baykal, “I. Meşrutiyete Dair Belgeler”, Belleten,
No: 96, T.T.K. , 1960, S. 602, Belge: 2.

10 Borsa Komiseri Abidin Bey’in adı ilk çıkan listede yoktur. Ancak ek bir tezkere ile Abidin Bey’de komisyona
dahil edilmiştir. Başbakanlık Osmanlı Arşivi, 49/11 (3- 2), Belge No: 2

11 Başbakanlık Osmanlı Arşivi, DUİT, 49/11 (3- 2)/I, Belge No: 3. Oysa komisyon başkanlığı konusunda pek çok
kaynaklarda Server Paşa’nın atandığı belirtiliyor. Örneğin: Bülent Tanör, Osmanlı İmparatorluğu’nda Anayasal
Gelişmeler, Der yay. , İstanbul, 1991, s. 78; Osman Nuri, Abdülhamit’in Devri Saltanatı, İstanbul, 1327, s. 165;
E. Ziya Karal, Osmanlı Tarihi, c. 8, s. 218; Coşkun Üçok, “1876 Anayasası’nın Kaynakları”, Türk Parlamen-
toculuğunun İlk Yüzyılı, 1876-1976, Ankara, s. 4; Mahmut Celalettin, Mirat-ı Hakikat, İstanbul, 1326, s. 221,
Recai Galip Okandan , Amme Hukukumuz Tairhimizde I. Meşrutiyet Devri ve Karakteristik Vasıfları, İstanbul,
1941, s. 29.

22