Page 16 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

mukaddese-i şer-i şerif ile tatbik ve telife muktedir ulemadan ve sair düvel-i mütemeddinenin idâre-i
umûmiyelerince meri olan kavâidin hangileri nâfi ve ahlak ve adât-ı memlekete muvafık ve şerian ka-
bul ve ihtiyârı mazarrat ve vehametten sâlim ise onları temyiz ve tâyine muktedir ve itimâd-ı umûmi-
ye mazhâr-ı memurin-i mülkiyeden mürekkep olmak üzere bir komisyon teşkiliyle ânın marifetiyle
kaleme alınacak Kanun-ı Esasi lâyihası Meclis-i Vükela’da dahi tetkik olunarak neticesinin kezâlik
istizan edilmesi müteallik buyrulan irâde-i seniye tâcidarı mantûk-ı münifindendir8 ibaresiyle vüke-
la heyetine ve devlet ileri gelenlerine bildirilmişti. Bunun üzerine Mithat Paşa başkanlığında özel
bir komisyon oluşturuldu. 20 kişiden oluşan bu özel komisyon Kanun-ı Esasi konusunu görüşmeye
başladı. Böylece Kanun-ı Esasi’nin hazırlanması için çalışmalar resmen ve fiilen başlamıştı.
Bu komisyona Mithat Paşa ve Said Paşa Kanun-ı Esasi tasarıları sunmuş, görüşmelerde bir
sonuca varılamamıştı. Komisyonda Kanun-ı Esasi lehine ve aleyhine tartışmalar olmuş, bu tartışmalar
basına da yansımıştı. Ayrıca Kanun-ı Esasi’ye karşı olanlar matbû bildiriler bile dağıtmışlardı. Öyle
anlaşılıyor ki, bu komisyon bir sonuca varmadan dağılmıştı. Nitekim 8 Ekim 1876’da Bâb-ı Ali’de
toplanan Bakanlar Kurulu’nda yeni bir komisyon kurulması kararının alınması bu varsayımı doğrular
görünmektedir.
8 Ekim 1876 (19 Ramazan 1293) günü Bâb-ı Ali’de toplanan Meclis-i Vükela’da ilanı
düşünülen Kanun-ı Esasi ile Meclis-i Umumi’nin görevleri, bakanlarla memurların uyacakları ku-
ralları belirleyecek, yönetmeliklerin hazırlanması ile görevlendirilecek bir komisyonun kurulmasının
Padişah’ın emri gereği olduğu belirtilmiştir. Komisyon için de akla gelenlerin isimlerini kapsayan
bir liste hazırlanmış ve Padişah’ın onayına sunulmuştu. Bunun üzerine aynı gün Mabeyn-i Hümayun
Başkâtipliğinden, Sadrazamlığa tebliğ edilen “irade-i seniye ile arz olunan komisyonun Şura-yı Devlet
Reisi Mithat Paşa başkanlığında hemen oluşturulması uygun görülmüştü.9 Hükümetin, kurulacak olan
komisyona önerdiği isimler şunlardı:

Ahmet Esat Efendi
Aleksandr (Karatodori) Efendi (Hariciye Müsteşarı)
Ferik (Seçilecek iki kişi)
Halil Efendi (Fetva Emini)
Hayrullah Efendi (Yesarizade, Üsküdar Hukuk Mahkemesi Reisi)
Hilmi Efendi (Esseyid Ahmet Hilmi)
Kadri Bey (Şehir Emini)
Kostaki Bey (6. Daire Reisi)
Namık Paşa (Heyet-i Vükela Üyesi)
Odyan Efendi (Nafia Müteşarı)
Ohannis Efendi (Şura-yı Devlet Azası, Chammich Ohannes)

Ömer Efendi (Evkaf Müfettişliği Müsteşarı)
Ömer Efendi (Meclis-i Tetkikat Üyesi)
Kani (Mehmet) Paşa (Heyet-i Vükela Üyesi)
Mithat Paşa (Şura-yı Devlet Başkanı, Heyet-i Vükela Üyesi ve Komisyon Başkanı)
Ramiz Efendi (Mahkeme-i Temyiz Azası)
Sami Paşa
Sava Paşa (Mekteb-i Sultani Nazırı)
Seyfüddin Efendi

16