Page 73 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

vergi-maaş31 ve makam-mevki32 gibi menfaat edinimidir.

Maddi menfaat sağlama adına sahte evrak ile tabir yerinde ise hayali bir vakıf bile kurulmuştur. Adana’da Cebel-i Nur
Zâviyesi adında zaviye olmadığı halde bazı kişilerin şeyh adı altında, Misis’e bağlı Boğa Şeyhlü ve Frenk Şah mezrala-
rından toplam 10.000 akçelik gelir sağladıkları tespit edilmiştir. Ancak ilginçtir ki, hiç olmayan zaviyenin sahteliği anla-
şılmasına rağmen kaydının iptal edilmesi yerine Ramazanoğlu Piri Paşa’dan söz konusu zaviyenin gerçekten inşası
emredilmiştir. Bu ilginç kayıt Adana Evkaf Defteri’nde şu şekilde geçmektedir:

“Hâliyen Cebel-i Nûr kurbünde zâviye olmayub şeyh adına bir kimesne nice yıl me’kel edinmiş imiş,
hâliyen Astâne-i Sa‘âdete arz olundukda hükm-ı şerîf vârid olub Misis köprüsü başında vakf mahsulünden
bir zâviye yapılub günde bir defa akşam vaktinde ayende ve revendeye şûrba bişüb müsâfirîne sarf olunmak
emr olunmağın Cenâb-ı Emâret-me‘âb Ramazanoğlu Piri Paşa Hazretlerine zâviye bina eylemek fermân
olunmağın bu sene-i mübârekede vakfın huddâmına vazife verilmeyüb zâviyeyi binâ eyledüklerinden sonra
vech-i meşrûh üzere ta‘âm bişüb erbâb-ı vezâifîne dahi ta‘yîn olunmak üzere vazifeleri verile, her yıl müf-
redâtı ile muhâsebelerin kadılar görüb imzalayub meşkûk ve müşebbeh nesne komıyalar deyu defer-i atîkde
mukayyed bulunmağın defter-i cedide kayd olundu”.33

Yine sahte evrak düzenlemek ve menfaat elde etmek adına ilginç bir örnek de Orta Anadolu’da yaşanmıştır. Anado-
lu’nun orta kolunda bulunan bütün kadılıklara Hicrî 1118 tarihinde gönderilen ferman kaydında; bazı kişilerin bazı oda-
başılarından ve oda yeniçerilerinden mektup alıp, tebdil-i kıyafet olarak da yeniçeri kıyafetlerini giyip geldikleri vilayetlere
giderek oralarda dirlikler alabilmek için yeniçerilik iddiasında bulundukları ve vergiler topladıklar, bu şahısların gerçek
yeniçeri taifesinden ayırt edilmesi ve dirlik verilmemesi belirtilmektedir.34

Kâğıt, mürekkep gibi araçların az olduğu, tuğra, mühür, imza gibi orijinalite göstergelerinin ve yazı sitili, belge yazım
kuralları gibi usullerin taklidinin zor olduğu dönemlerde bile sahtekarlığın ve suistimain önüne geçmek mümkün olma-
mıştır. Hayali zaviye ve sahte yeniçeri örnekleri bunun en açık delilidir. Tanzimat ile gelişen yeni bürokratik yazışma usul
ve araçları ve yazı araç gereçleri noktasında da devlet sahte belge ile mücadele etmeye çalışmıştır. Özellikle vatandaşların
devletle olan muamelelerinde ihtiyaç duyduğu evrakın farklı amaçlar için kullanılmasının önüne geçmek için 1845 tarihinde
“evrâk-ı sahiha” adında damgalı kağıtlarla işlem yapılmasını zorunlu kılmıştır35. Bu sefer de “evrâk-ı sahiha”nın dahi sah-
tesi yapılmıştır36.

Osmanlı Dönemi’nde İşlem Görüp Günümüze İntikal Eden Şüpheli Belgelere Dair Örnekler

Tespit ettiğimiz şüpheli belge örnekleri Adana şer‘iyye sicilleri (1 ve 58 numaralı defterler) içerisinde mevcuttur.

Şüpheli Belge I:37 9 Kasım 1761 tarihli hüccet kaydında, Ramazanoğlu Evkafı’na ait Yeni Han’ın kiracısı olan Gazioğlu
Ebubekir Bey’in Kıprısa sürgün edildiği ve bunun üzerine vakfın mütevellisi Hamza Bey tarafından kira akdinin tek taraflı
olarak fesh edilip yerine Karslı El-hâcc Ali Ağazâde Hasan Ağa’ya kiralandığı edildiği belirtilmektedir. Adana’nın başta
valisi Ahmet Paşa olmak üzere ileri gelen âyân zümresi de bu fesih işlemi neticesinde Ebubekir Bey’den zarar gelmeye-

289966, Tarih: 9 Ra. 1329/10 Mart 1911. Miras evi tasarrufuna geçirme örneği için bkz. BOA, TFR.I..KNS.. dosya no: 5,
gömlek no: 449, Tarih: 5 Ş. 1322/15 Ekim 1904.
31 Kendilerine maaş temini için sahte evrak düzenlenmesi. BOA, ZB. dosya no: 323, gömlek no: 131, Tarih: 14 H. 1324/27
Haziran 1908.
32 Pötürge Meclis-i İdare azası Murtaza Ağa’nın sahte evrak ile sandık emini tayini. BOA, DH. MKT. dosya no: 2365,
gömlek no: 71, Tarih: 28 S. 1318/22 Haziran 1900.
33 Yılmaz Kurt – M. Akif Erdoğru, Çukurova Tarihinin Kaynakları IV Adana Evkaf Defteri, TTK Yayınları, Ankara 2000,
s. 37.
34 Milli Kütüphane Mikrofilm Arşivi, Konya Şer’iyye Sicilleri, Defter No: 42, s. 285. Bu fermanın hemen akabinde ve
fermana istinaden Yeniçeri Ağası tarafından da bir mektup gönderilmiştir. Hem ferman kaydında hem de mektupta, sahte
evrak düzenleyen Yeniçeri Ocağı memurları ve onların yardım ettiği devlet görevlisi olmayan sahte yeniçeriler ile ilgili
ne tür bir ceza uygulandığı -şer‘iyye sicillerinin genel karakteristik yapısı gereğince- belirtilmemektedir.
35 Mehmet Zeki Pakalın, Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, C. 1, MEB Yayınları, İstanbul 2004, s. 574-575.
36 BOA, A.}MKT.NZD. dosya no: 171, gömlek no: 62, Tarih: 9 Ra. 1272/19 Kasım 1855.
37 Bkz. EK – 1.

71