Page 25 - Tarih Çevresi Dergisi
P. 25
tarih çevresi
bkz. Ahmet Rasim, a.g.e.. s.365; Ayrıca Ka- pudân-ı Deryalığı için bkz. l.H. Danişmend, Osmanlı Devlet Erkânı,
İstanbul, 1971, s. 231.
14 Lütfi Efendi, a.g.e., c. VIII, s. 15.
15 T.V. defa 286 (23 R. ahir / 2 Mayıs 1845); Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış, İs¬tanbul, 1938, s.85.
16 T.V. defa 287 (27 C. evvel 1261/24 Mayıs 1845)’de bu sorunlar söyle ifade edil-mektedir: "...lâyihalarda
muharrer husûsâtm hülâsaları ve anlarında başlıcaları ta'dil ve tevsîyye-i virgü... ve tanzim ve tathîrYi enhâr
ve... tesviyye-i tarîk ile virgü-i memâlikin vakt-i mahsûslde te'diyyesi ve kusûru ve kezâlik esbâb-ı ma'mûriyyete
mütedâ'ir mevâdd-ı mütefferia ve mütenevviânın istihsâl...".
17 Süleyman Paşa’nın meclise sunduğu bu konuşma Sadık Rıfat Paşa tarafından ka-leme alınmış bulunmak-
tadır. Bu konuda bilgi için bkz. Sadık Rıfat Paşa, Mütahhahât-ı Asar, İstanbul 1290-1293, s. 2-5 Metnin bulun-
duğu kısım," Rıfat Paşa merhumun Bi’d- defeat Meclis-i Vâlâ Riyhasetinde ve Muahharen Meclis-i Tanzimat
A'zâlığında Bulundu¬ğu Vakitlerde Kaleme Almış Olduğu Mazbatalardan Ba'zılannın Suretleridir", başlıklı
bö¬lümdedir. Bu konuşmanın metni için aynca bkz. T.V., defa 287, (17 C. evvel 1261/ 24 Mayıs 1845) ve Mu-
harrerât-ı nâdire, Ondördüncü cild, s. 585-589.
18 Vücûh ve kocabaşıların padişaha sunduğu teşekkürnâme, Meclis-i Vâlâ mazba¬tası, sadrazamın takriri ve
padişahın cevabî yazısı şu kaynaklarda bulunabilir: T.V., defa 288 (C.ahir 1261/11 Haziran 1845) ve Muhar-
rerât-ı Nâdire, Ondördüncü cild, s. 578-589.
19 Lütfı Efendi, ag.e., c. VIII, s. 15.
20 Ahmet Rasim bu uygulamayı ilkel bir millet meclisi taslağı, temsilcileri de birer "meb'us" olarak görmekte-
dir. Böyle bir görüş hiç şüpheiz oldukça abartılıdır. Bu teşebbüs yalnızca pratik bir ihtiyaçtan doğan bir girişim
olarak kabul edilebilir, bunun dışında bir anlam yüklemek aşın bir zorlama olacaktır. Bkz. Ahmet Rasim, a.g.e.,
s. 507.
21 İmar Meclislerinin görev bölgeleri ve meclis üyeleri hakkında bilgi için bkz. T.V. defa 287 (17 C. evvel
1261/24 Mayıs 1845); Lütfı Efendi, a.g.e., c. VIII, s. 16; Ah¬met Rasim, a.g.e., s. 258;, Ayrıca bkz. Çadırcı,
Tanzimat Dönemi Anadolu Kentleri, s.201.
22 Lütfi Efendi, a.g.e. c. VIII, s. 16.
23 BOA, İrâde Dahiliye, 5332 (14 Receb 1261/19 Temmuz 1845); Lütfi Efendi, a.g.e., c. VIII, s. 16.
24 Lütfi Efendi, a.g.e., c. VIII, s. 17. Diyarbakır ve Sivas bölgesi İmar meclislerinin çalışmalarının 1846 yılına
kadar sürdüğü gönderilen ra¬porların tarihlerinden anlaşılmaktadır. 29 Şubat 1846 tarihli rapor için bkz. BOA,
Cevdet Adliye, 4895, (3 R. evvel 1262/29 Şubat 1846).
25 İmar meclisleri bölgelerine ulaştıktan sonra yapılan törenle padişahın konuya ilişkin hattı okunduktan sonra
eyâlet halkı adına yazılan teşekkür yazıları İstanbul’a gön¬derilmiştir. Bu konuda on ayrı yazıdan oluşan belge
için bkz. BOA, İrâde dahiliye, 5332 (14 Recep 1261/19 Temmuz 1845).
26 Lütfi Efendi, a.g.e., c. VIII, s. 17; Türk Ziraat Tarihine Bir Bakış, s. 87-88. Ayrı¬ca bkz. Çadırcı, Tanzimat
Döneminde Anadolu Kentleri, s.201-202'de uygulamalara iliş¬kin Ayniyat Defterlerine dayalı örnekler bulun-
maktadır.
27 Önsoy, Rifat, Tanzimat Dönemi Osmanlı Sanayi, s. 56.
25
