Page 24 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

DİPNOTLAR

5 Tanzimat’ın ilânı ve bu dönemde yapılan çeşitli uygulamalar üzerine pek çok de¬ğerli inceleme kaleme alın-
mış bulunmaktadır. Başlıcalan arasında şu eserler sayılabilir: Maarif Vekâleti, Tanzimat I, İstanbul, 1940; Eren,
Cevat , "Tanzimat", /. A., c. XI, (İs¬tanbul, 1977), ss. 709-765; Karal, E.Z., Osmanlı Tarihi, c. V. Ankara, 1987;
Ortaylı, İl- ber, İmparatorluğun En Uzun Yüzyılı, Ankara, 1987; Önsoy, Rıfat, Tanzimat Dönemi Os¬manlI San-
ayi ve Sanayileşme Politikası, Ankara, 1988; Çadırcı, Musa, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentlerinin Sosyal
ve Ekonomik Yapıları, Ankara 1991; Findley, Carter, Bureaucratic Reform in the Ottoman Empire, The Suhlime
Porte 1789-1922, Prin- ceton, 1980.

6 Tanzimat Fermanı'nın 1839'da ilân edilmiş olmasına rağmen hareketin II. Mah- mud'un Yeniçeri Ocağı'nı
kaldırmasından itibaren başladığını kabul etmek daha doğru olacaktır. Sultan II. Mahmud ve Reformları Semin-
eri 28-30 Haziran 1989 Bildiriler , İstan- bu,1990

7 Bu meclisin kuruluşu, yetki, görev ve işleyişi hakkında şu esere bakılmalıdır. Se- yitdanlıoğlu, Mehmet, Me-
clis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye 1838-1868, Ankara, 1991 (H.Ü. yayınlanmamış doktora tezi).

8 Bu meclislerle ilgili ayrıntılı bilgi için 1 numaralı dipnotta verilen kaynaklara
bkz.

9 1850-51 mâlî yılı bütçesi açığını kapatmak için kurulan Meclis-i Muvakkat bu türden geçici bir meclisdir.
Bunun için bkz. A. Şener, Tanzimat Dönemi Osmanlı Vergi Sistemi, İstanbul, 1990. Ayrıca bu konuda bir değer-
lendirme için bkz. Seyitdanlıoğlu "Par¬lamento Geleneğimiz Çerçevesinde Tanzimat Meclisleri", Türkiye Gün-
lüğü , sayı 8 (Ka¬sım, 1989) ss. 60-64.

10 Fermanın metni için bkz. Takvim-i Vekayi(T.V.) defa 187 (15 Ramazan 1255); Lütfi Efendi, Tarih-i Lütfı, c.
VI, s. 59-65; Düstûr, 1. Tertip, İstanbul, 1289, s. 4-7; Met¬nin Türk alfabesi ile bir örneği için bkz. Karal, E.Z.,
Osmanlı Tarihi, c. V. Ankara, 1983, s. 255-258.

11 Tanzimat’ın uygulanması ve reaksiyonlar konusunda bkz. H. İnalcık, "Tanzi¬mat'ın Uygulanması ve Sosyal
Tepkiler", Belleten, XXVII/112, (Ekim, 1964), ss. 623- 690; M. Çadırcı, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri,
s. 173-373'de ayrıntılı bilgi ve¬rilmektedir.

12 Gönderilen müfettişler hakkında bkz T. V. defa 198 (Gurre-i R. evvel/3 Mayıs 1840); T.V., def a 230 (27 C.ahir
1257/18 Ağustos 1841). Bu konu hakkında ayrıntılı bilgi için bkz. Seyitdanlıoğlu, Meciis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı
Adliye, s. 247-249; Çadırcı, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri, s. 187-199.

13 T.V. defa 286 (23 R. Ahir 1261/2 Mayıs 1845).

14 Bu konuda ayrıntılı bilgi için bkz. Seyitdanlıoğlu, Meclis-i Vâlâ-yt Ahkâm-ı Ad¬liye, s. 254-259. Meclis-i
Vâlâ'nın bu yıllık toplantıları ve bu toplantılarda padişaha sunulan faaliyet mazbataları zamanla yıllık faaliyet
raporlarına (ya da bir çeşit hükümet rapor¬larına) dönüşmüştür.

15 T.V. defa 280 (T2 Muharrem 1261/21 Ocak 1845); Lütfi Efendi, Tarih-i Lütfi, c. VIII, s. 9-10; Ayrıca bkz.
Çadırcı, Tanzimat Döneminde Anadolu Kentleri, s. 621-622; Ahmet Rasim , İstibdaddan Hakimiyyet-i Milliyy-
eye, İstanbul, 1342-1924, s. 257-259.
ye kökenli başkanlarından olan Süleyman paşa Dâr-ı Şûrâ-yı Askerî başkanlığında da bu-lunmuş, seraskerlik,
Kapudân-ı Deryalık, Paris Sefirliği, Ticaret Nâzırlığı, valilikler gibi görevlerde bulunmuştur. Ayrıntılı bilgi için

24