Page 20 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Böylece, İmparatorluğun Anadolu ve Rumeli eyâletlerinden çağrılan temsilciler bir araya getiril-
erek kendilerinden bölgelerinin sorunlarını yazılı olarak, lâyihalar halinde bildirmeleri istendi15.
Bu vücûh ve kocabaşıların sundukları lâyihalar Meclis-i Vâlâ'da incelenerek, belli başlı sorunlar
belirlendi. Bunun yanı sıra, bu temsilciler Meclis-i Vâlâ'ya da çağınlarak görüşleri sözlü olarak da
alınıyordu. Bütün bu çalışmalar sonucunda başlıca şu sorunlar belirlenmişti. İsteklerin en önemlisi
müzmin bir sorun olan vergilerle ilgili bulunuyordu. Vergilerin azaltılması, tarımla uğraşan tebaanın
vergilerinin ürünün alındığı zaman toplanması ve bunlara yardım edilmesi en genel ve bütün tem-
silciler tarafından ortaya konulan şikayetler olarak göze çarpmaktaydı. İkinci olarak ise, ulaşımı il-
gilendiren sorunlar belirlenmişti. Nehirlerin ıslah edilmesi, buralardaki köprülerin tamiri ve yenil-
erinin yapımı, yeni yollar inşa edilmesi ve içme suyu gibi ülkenin imarını ilgilendiren sorunlardı16.

Bu ön hazırlıkların tamamlanmasından sonra 17 Mayıs 1845’de Meclis-i Vâlâ, hükümet ve devlet
ileri gelenlerinden oluşan Meclis- i Umûmî toplantısı yapılarak, vücûh ve kocabaşılar da toplantıya
alınmıştı. Abdülmecid'in de hazır bulunduğu toplantıda Meclis-i Vâlâ başkanı Süleyman Paşa yaptığı
konuşmada başlıca şu hususla¬ra değinerek vücuh ve kocabaşılara sesleniyordu17.

"Sîzler buraya sorunlarınızın öğrenilerek çözüm yollarının araştırılması için çağrılmış bulunuyor-
sunuz. Sunduğunuz lâyihalar incelenmiş ve gerekenlerin yapılabilmesi için "Mecâlis-i İ'mâriyye" ku-
rulmuştur. İstekleriniz doğrultusunda vergi meselesi ele alınmıştır. Daha önce muhassıllar vasıtasıyla
bu iş halledilmeye çalışılmışsa da başarı sağlanamamıştı. Bu sefer vali ve defterdarlara talimat gönder-
ilerek, gerekli düzeltmelerin yapılmasına çalışılacaktır. Gerekli incelemeler yapıldıktan sonra 1846
(1262) yılından itibaren düzenlemelere başlanacaktır. Öte yandan, İmar Meclisleri "İmâr-ı Memâlik"
için yapılması gerekenleri belirleyecekler ve İstanbul'a bildirileceklerdir. Ayrıca, isteklerinize ek olarak
bu meclisler bölgelerinizin "izâle-i cehl-i tebaa" meselesi ve "hıfz-ı sıhha-i umûmîyye" üzerinde de
durarak çözümü için gereken incelmeyi yapacaklardır. Sizlerden de bölgelerinize döndüğünüzde bu
konular üzerinde gerekli yardım ve gayreti göstermeniz beklenmektedir."

Kısa özetini verdiğimiz bu konuşmadan sonra vücuh ve kocabaşılar padişaha bir yazı ile teşek-
kürlerini bildirdiler18. Daha sonra dönüş masrafları hâzineden karşılanmak üzere İmar Meclisleri ile
birlikte memleketlerine döndüler19.

Osmanlı İmparatorluğu'nda 1845 yılında girişilen bu uygulama ile ilk kez eyaletlerden temsilciler
çağrılıp, düşünceleri alınarak ülke sorunlarının çözülmeye çalışıldığını görüyoruz. Böylelikle, Mec-
lis-i Vâlâ Tanzimat'ın uygulanmasında yeni bir yöntem uygulamış, bölgesel sorymlan resmî kanallar
yoluyla değil de bölgelerden seçilen temsilciler yoluyla çözmeye çalışmış ilk kez yönetimde halktan
insanların fikirlerinin alınması yoluna gidilmiştir20 . Öte yandan, bu uygulama ile Tanzimatçılar şimdi-
ye kadar yapılanları tebaanın ağzından dinleme imkânı bulmuşlar, ve yine vücûh ve kocabaşların misa-
firlikleri boyunca üst düzey yöneticilerle yakın ilişkide bulunmaları, Tanzimatçıları ve Tanzimat'ı daha
iyi anlamalarını ve tanımalarını sağlamıştır. Bunların eyaletlerine döndükten sonra Tanzimatçıların
kişilikleri, çaba ve çalışmaları hakkında düşüncelerini çevrelerine anlatacak olduklarını kabul edersek,
Tanzimatçı devlet adamının halkla ilişkileri bakımından da ilginç bir gelişme olduğu görülür.

Geçici İmar Meclislerinin kuruluşu ve görevlerine gelince, bunun için İmparatorluk Anadolu ve

20