Page 18 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Tanzimat Dönemi İmar Meclisleri
Mehmet Seyitdanlıoğlu1

Osmanlı İmparatorluğu 3 Kasım 1839’da ilân edilen Gülhâne Hatt-ı Hümâyûn'u ile yeni bir evreye
girmiş, merkezîleşme yolunda bir yeniden yapılanma süreci başlatılmıştı. Girişilen reform hareketleri
hemen her alanda olmuş, merkezî hükümet ve taşra yönetimi yeni baştan oluşturulurken, askerlik,
hukuk, eğitim, mâliye, sanayi ve bayındırlık alanlarında pek çok girişimler yapılmaya başlanmıştı5.

Bütün bunların yanısıra, Tanzimat yılları boyunca (1826- 1876)6 oldukça geniş ve köklü bir me-
clisleşme hareketi görmekteyiz. Hemen hemen girişilen bütün yenileşme çabalan, yeni oluşturulan
meclisler ve danışma kurulma yoluyla yapılmaya çalışılmıştır. Bu meclislerin hiç kuşkusuz ki, en
önemli olanı 24 Mart 1838'de kurulmuş olan Meclis-i Vâlâ-yı Ahkâm-ı Adliye 'dir. Mec- lis-i Vâlâ,
1839'da Tanzimat'ın ilânıyla yetki, görev ve kadro yönlerinden güçlendirilerek, "Tanzimat-ı Hayri-
yye'nin müzâkeresine mü- bâşeret" edecek bir reform meclisi olarak donatılmıştı7 . Yine bu amaçlarla
merkezi düzeyde karar organları olarak pek çok nezâret meclisi kurulmuş, eyâlet yönetimi ise valilerin
yanısıra oluşturulan meclislerce yürütülmeye başlanmıştı8 .

Tanzimat Dönemi'nde kurulduğunu gördüğümüz bir diğer tür meclis grubu da geçici meclis-
ler olarak nitelendirebileceğimiz ve gerekli görülen hallerde önem verilen konuların çözümü için,
geçici bir süre ile kurulmuş meclislerdir. Bu tür meclislerin en önemlilerinden birisi ise makalemizin
ko¬nusunu oluşturan Mecâlis-i l'mâriyye olarak anılan İmar Meclisleridir9.

* Prof.Dr. Mehmet Seyitdanlıoğlu Hacettepe Üniversitesi Tarih Bölümü.

18