Page 46 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Râmuzü’l-Ehâdis/Hadisler Deryası adlı kitabını okutuyordu. Kendisinin bü-
tün kitaplarından icazetli olan Mustafa Asım ondan ayrıca Kaside-i Bür’e
(Bürde) için de icazet almıştır (YA-MAY-K4-064)18.

Dağıstanlı Ömer Ziyaeddin (1850-1921) de Mustafa Asım’ın hocası-
dır. O, Kafkasyalı Avar Türklerindendi. 1876 Osmanlı Rus savaşı sırasında
Şeyh Şamil’in oğlu Gazi Mehmet Paşa’nın maiyetinde Kafkas cephesinde
muharebeye katılmış; savaş sonrası İstanbul’a gelerek Ahmed Ziyaeddin
Gümüşhanevî’nin talebesi olmuş; ondan tefsir, hadis, fıkıh okumuştu. Kur’an
ve Buhari’yi ezberlemiş; hocasından icazet almıştı. Dağıstanlı Türkçe,
Arapça, Farsça, Rusça, Dağıstan dillerini ve Orta Asya Türk lehçelerini bili-
yordu. Bu dillerde basılmış ve basılmamış yirmiye yakın eseri vardır. Mustafa
Asım onun yanında yine Hadis alanında Buhari’yi okumuş, ondan da icazet
almıştır.

Mustafa Asım’ın İstanbul’daki diğer bir hocası, Osman Hilmi Karahi-
sarî’dir (1839-1897). O, Bursa, Mısır ve İstanbul’da okumuştur. Bir ara Ka-
rahisar’da müderrislik yapmış, sonra tekrar İstanbul’a gelmiştir. Bayezid Ca-
miinde “kütüb-i usûliye/yöntem kitapları ve tıp fenni tedrisi” ile meşgul ol-
muştur. İkindi sonraları da Ayasofya’da tefsir okutmuştur. Mustafa Asım on-
dan “Tıp, Teşrih ve İlm-i Ebdan ” dersleri almıştır.

Mustafa Asım, henüz hakkında bilgi bulamadığımız Ebu’l-Kemâl
Seyyid Muhammed ‘Atıf İstanbulî’nin takrirlerini de dinler, onunla da Kadı
Beyzavî’nin Envâru't-Tenzil ve Esrâru't-Te'vil adlı tefsirini okurlar.

Humus kökenli Mevlânâ Seyyid Mehmed Nesîb İstanbulî (1873-1930)
de Mustafa Asım’ın hocalarından birisidir. Mehmed Nesîb Efendi, Rüştiye’de
ve Dârüttalîm’de okumuştur. Hukuk Mektebi’nden de mezundur (1880). An-
cak özel hocalardan medrese tahsili de yapmıştır. 1909’da Bayezid Dersiamı
olarak kürsüye çıkar. 1914’te Arap Edebiyatı ve Hukuk Usulü okutur. 1915’te
Darülfünun Hukuk Medresesi Fıkıh Usulü müderrisi olur. 1918’de Süleyma-
niye Medresesi’ne müderris olur. Mustafa Asım kendisinden Usul dersi al-
mıştır.

Mustafa Asım’ın İstanbul’da önemli hocalarından birisi de Ali Alâed-
din Âlûsî’dir. Onun babası Kelam ve Fıkıh âlimi Hayreddin Numan (öl.1899),
dedesi ise ünlü müfessir, fakih, edip ve şair Şehabeddin Mahmud Âlûsî
(öl.1854)’dir. Onun Rûhu’l-Me’ânî adlı tefsiri meşhurdur. Diğer oğlu Cema-
leddin Mahmud Şükrî (öl. 1924) de ıslahatçı bir din âlimi, tarihçi ve edebiyat-
çıdır. Ünlü doğu bilimci Louis Masignon ondan faydalanmıştır. Eserlerini
eleştirel ve yenilikçi bir yaklaşımla yazan Âlûsî’ler, Bağdat Mercâniye Med-
resesi’nde müderrislik yapmışlar, zaman zaman müftülük ve kadılık görevle-
rinde bulunmuşlardır. İstanbul ile de alakaları vardır. Ali Alaeddin Âlûsî İs-
tanbul’da müderrislik de yapmıştır. Mustafa Asım ondan Ferâiz ve Edebi Sa-
natlar dersi almıştır. Onunla Kütüb-i Sitte başta olmak üzere muhtelif hadis

18 Yücel, Y. İbrahim (2016), “Kaside-i Bürde üzerine son dönemde yapılan
ilmi çalışmalar”, İslam Bilimleri Araştırmaları Dergisi, Samsun, Sayı: 1, s. 86-106.

50