Page 45 - Tarih Çevresi Dergisi

tarih çevresi

Öyle anlaşılıyor ki, bu medreseleri Mustafa Asım ikametgâh olarak
kullanmıştır. Çünkü 1893 Mayısında Cedid Mehmed Efendi Medresesi’ne
yerleşince, hemen Bayezid Camii Dersiamlarından Arapkirli Hüseyin Avni
Efendi’den bu camide ders almaya başlıyor. Hekim Çelebi’de iken de onun
yanında okumaya devam ediyor16. Bu talebelik sekiz yılı aşkın sürüyor.

Cumhuriyet döneminde Karamehmedoğlu soyadını alacak olan Arap-
kirli Hüseyin Avni Efendi (1864-1954), Mustafa Asım’ın İstanbul’da ilk ve
en uzun süreli hocasıdır. Mustafa Asım ondan 1893-1901 yılları arasında
Mantık, Münazara, Beyan, Bedi’, Meanî, Hikmet, Arap ve Fars Edebiyatı,
özellikle Tefsir, Hadis Usulü ve Fıkıh Usulü gibi aklî ve naklî yüksek ilimler
tahsil etmiştir. Hüseyin Avni, yeni ilmi kelam ekolüne mensup son devrin din
âlimlerinden biridir. Hem Osmanlı hem Cumhuriyet tecrübesi vardır17. Mus-
tafa Asım onun 1901 yılında icazet verdiği talebeler arasındadır. Bu vesileyle
hocaya ve talebelere Osmanlı liyakat madalyası verilmiştir. Mustafa Asım
1902 yılında ru’ûs imtihanına girip onu da birincilikle kazanacak ve dersiam
olarak aynı yıl hocası gibi Bayezid Camiinde ders vermeye başlayacaktır
(DSA 544).

Mustafa Asım ru’ûs imtihanını kazanınca şu beyti söylemiştir:

Hudâ-yâ kıldığın gibi ru’ûs imtihanını tevfîk / Benimle idesin dâim
ilâhî ‘avnini terfik. Anlamı şudur: Ey Tanrı! Ru’ûs imtihanını kazanmayı ba-
na nasip ettin; İlahî yardımını daima bana yoldaş eyle (YA-MAY-K8-106).

Mustafa Asım’ın ilk ve esas hocası Arapkirli’dir ama o ilk günlerden
itibaren İstanbul’un o zamanki diğer ünlü hocaları ile de tanışmış ve kimile-
rinden ders almaya başlamıştır. Hatta Bayezid’e dersiam olduktan sonra bile
bir kısım hocaların halkasına katılmıştır. Bu hocalarla birlikte muhtelif kitap-
lar okumuş ve kendilerinden özel icazetler almıştır.

Bunlardan biri, Şeyh Ahmed Ziyaeddin Gümüşhanevî (1813-
1893)’dir. O, hem ünlü bir âlim hem de mutasavvıftı. İki ekol arasındaki ayrı-
lıkları gidermeye çalışıyordu. Fatma Sultan Camii ve onun yanına kendisinin
yaptırdığı Gümüşhanevî Dergâhında hadis dersleri veriyor; kendisinin yazdığı

durmaktadır. Bu kitaplar, torununun oğlu ve adaşı M. Asım Yediyıldız tarafından
hazırlanan Bir Osmanlı Dersiamı Mustafa Asım Efendi’nin Kitap Dünyası (Gece
Akademi, Ankara, Tarihsiz) adlı çalışmada tanıtılmaktadır.

16 Mustafa Asım’ın hocası Arapkirli Hüseyin Avni de Bayezid Camiinde
okumuş, icazet almıştır. Dersiam olduktan sonra da burada ders vermeye başlamıştır.
Mustafa Asım da dersiam olunca aynı camide ders okutmaya başlamıştır, talebelerini
burada okutmuştur. Demek ki camiler ve Dersiamlık eğitim öğretim tarihimiz açı-
sından önem taşımaktadır. Bu açıdan özel araştırmalar yapılması icap eder.

17Arapkirli daha sonra Ders Vekilliği, Fatih ve Süleymaniye medreselerinde
ve Darülfünun’da müderrislik, Medresetü’l-Mütehassisînde umum müdürlük,
Şûra’yı İlmiye Encümeni azalığı, Darü’l-Hikmeti’l-İslamiye azalığı ve reisliği gibi
görevlerde bulunuyor. Medreselerin kapatılması üzerine Dârü’l-Fünûn İlahiyat Fa-
kültesi hadis usulü ve hadis tarihi müderrisliğine atanıyor (1926). 1933’te Fakülte
kapatılınca, 1934’te emekliye ayrılıyor. Altı basılı, beş tane de yazma eseri vardır.
Huzur dersleri mukarrirliği yapmıştır. Yurdagür 1991. Demirtaş 2003.

49